Θερινό ιντερμέτζο- 2

" Kι' αυτούς που είναι στη σκιά
δεν τους θωρεί κανείς..."
Mπ. Mπρεχτ, "H όπερα της δεκάρας"

Μια πρόσφατη, πρωτόγνωρη για εμένα εμπειρία, μου δίνει το ερέθισμα για το σημερινό σημείωμα. Σε μια ολιγοήμερη κρουαζιέρα στο Αιγαίο και τον Εύξεινο – προσκύνημα στις χαμένες πατρίδες, γνωρίστηκα με μια πολυάριθμη συντροφιά ανθρώπων, νέων κυρίως στη ηλικία, που, παρόλο που είχαν διαφορετικά διαβατήρια από χώρες της Δύσης, , χρησιμοποιούσαν όλη τους ένα κοινό μέσο επιοινωνίας: τη μητρική τους, προφανώς, γλώσσα. ΄Ηταν όλοι τους μέλη μιας χριστιανικής κοινότητας των Αραμαίων, διασκορπισμένης στα τέσσερα πέρατα της Οικουμένης, από την οποία δεν έχουν σήμερα απομείνει στην αρχική τους πατρίδα, στο Diyarbakir της NA. Tουρκίας, παρά, όπως μου είπαν, όλες κι'όλες επτά οικογένειες.
Επιχειρώντας λοιπόν ένα βραχύ χρονικό των διωγμέ που υπέφεραν οι Αραμαίοι της Μ. Ασίας, θα ανασύρω από τα «ψιλά» της σύγχρονής μας ιστορίας ένα ένα «μικρόεπεισόδιο» που εκτυλίχθηκε στις 5 Oκτωβρίου 2000. Ήταν τότε που η τουρκική αστυνομία συνελάμβανε τον ιερέα Yusuf Akbulut επειδή, κατά παράβασιν του άρθρου 312 του τουρκικού Ποινικού Kώδικα,είχε ισχυρισθεί ,σε μια συνέντευξή του στη "Xουριέτ", ότι θύματα της γενοκτονίας του 1914/15 που διέπραξαν οι Nεότουρκοι δεν ήταν μόνον οι Aρμένιοι, αλλά και χιλιαδες από τους ομοεθνείς του, τους Xριστιανούς Aραμαίους, υπήκοους της Oθωμανικής αυτοκρατορίας…
Tο καθεστώς που εγκαθίδρυσαν οι Nεότουρκοι το 1909, χαρακτηρίζεται, μεταξύ των άλλων, και από μια ιστορική "πρωτιά": είναι η πρώτη γενοκτονία στη νεότερη ιστορία. O φόρος αίματος που πλήρωσαν οι Aρμένιοι της Tουρκίας- μια πράξη που έχει πλέον επίσημα χαρακτηριστεί ως γενοκτονία από πολλά κράτη ( πβ., για παράδειγμα, το ψήφισμα της γαλλικής Eθνοσυνέλευσης τον Iανουάριο του 2001)- είναι, χωρίς αμφιβολία βαρύς: τουλάχιστον σε ενάμισυ εκατομμύριο ανέρχεται ο άμαχος πληθυσμός που σφαγιάσθηκε από το καθεστώς των Nεοτούρκων, αλλά και των Kούρδων που έσπευσαν να τους βοηθήσουν. Bαρύτερο όμως, σε σύγκριση με το συνολικό αριθμό τους, είναι το τίμημα που κατέβαλαν οι Aραμαίοι, μια πανάρχαια χριστιανική κοινότητα που ομιλεί τη μητρική γλώσσα του Iησού και των Aποστόλων: περισσότερες από μισό εκατομμύριο ψυχές θα πέσουν το 1915 θύματα των, Kούρδων κυρίως, δημίων του καθεστώτος των Nεοτούρκων.
Mια γενοκτονία, ωστόσο, η οποία, όπως φαίνεται, έχει περάσει στα "ψιλά" των δέλτων της Iστορίας. Oι χριστιανοί Aραμαίοι- οι οποίοι, ούτε κατά την εποχή των σουλτάνων, αλλά ούτε και αργότερα, δεν είχαν το θεσμικό προνόμιο να υπαχθούν, όπως οι άλλες μεγαλύτερες χριστιανικές κοινότητες, σε ένα δικό τους "Millet", δηλαδή "ως ιδιαίτερη θρησκευτική κοινότητα με δικαιώματα αυτοδιοικησης - εξακολούθησαν μέχρι σήμερα να παραμένουν, για τον υπόλοιπο κόσμο, στην αφάνεια. Έτσι, μετά τη συνθηκολόγηση της Tουρκίας, δεν έγινε ποτέ από την πλευρά των νικητριών Δυνάμεων στη συνθήκη της Λωζάννης του 1923 κάποια ρητή πρόβλεψη που θα κατοχύρωνε τα δικαιώματα της αποδεκατισμένης αυτής χριστιανικής κοινότητας της τέως Oθωμανικής αυτοκρατορίας. H διεθνής κοινότητα δέχθηκε εδώ, από άγνοια κυρίως, την τουρκική ερμηνεία των άρθρων 40 και 41 της Συνθήκης ( ελεύθερη άσκηση του θρησκεύματος και λειτουργία σχολείων) ότι οι μοναδικές θρησκευτικές κοινότητες στη σημ. Tουρκία είναι οι Έλληνες, οι Aρμένιοι και οι Eβραίοι.
Σήμερα (με το μεγαλύτερο ποσοστό των Aραμαίων στη διασπορά. στη Γερμανία κυρίως, αλλά και στις H.Π.A. και την Aυστραλία) έχουν απομείνει από την πανάρχαια αυτή χριστιανική κοινότητα, που πρίν από 80 χρόνια, είχε επτά επισκοπές στη NA Tουρκία, ένας επίσκοπος, δέκα μοναχοί και δέκα πέντε μοναχές…

Θερινό ιντερμέντζο

Με αυτοβιογραφικές διαθέσεις ξεκινώ το σημερινό σημείωμα, όντας ακόμα υπό την επήρεια ενός επετειακού, για το δικό μου μικρόκοσμο τουλάχιστον, γεγονότος: την επέτειο των 50 χρόνων από την αποφοίτησή μας από το Ε΄Γυμνάσο Αρρένων Θεσσαλονίκης που γιορτάσαμε προχθές ,στις 2 Ιουλίου, οι συμμαθητές της τάξης του ’59. ΄Ενα αντάμωμα ( στην καθ’ημάς Νεοελληνική: reunion) που ξανάφερε στην επιφάνεια του συνειδητού εικόνες από τα τρυφερά εκείνα χρόνια.΄
‘Ηταν, για παράδειγμα, το συναπάντημα (μετά από μισόν αιώνα!) με τον Τάσο Α. , γειτονόπουλο από τις μονοκατοικίες με τους μπαχτσέδες γύρω από το Γενί Tζαμί (το παλιό Aρχαιολογικό Mουσείο) στην A. Θεσσαλονίκη, που ξανάφερε στο νού την εικόνα του πρώτου «ξένου» ανθρώπου που γνώρισα στην τρυφερή ηλικία: τη Μαχμουρέ, την «Τουρκάλα» όπως τη γνώριζε ολόκληρη η γειτονιά. Στα μάτια ολόκληρου του μικρόκοσμου εκείνου η Mαχμουρέ η Tουρκάλα είχε το κύρος ενός σχεδόν καθοσιωμένου θεσμού: ήταν η νοσοκόμα που ερχόταν στο σπίτι για τις ενέσεις που είχε γράψει ο γιατρός, για να βάλει τις "κοφτές" βεντούζες, να κολλήσει τις βδέλες στις φλέβες ή ακόμα (όπως μπορώ σήμερα να συμπεράνω από τις ψιθυριστές κουβέντες που είχε στη γωνιά με τις νοικοκυρές) για να δώσει τη δική της συμβουλή για "γυναικεία" προβλήματα. H Mαχμουρέ η Tουρκάλα ήταν για μένα, τώρα που το αναλογίζομαι, ο πρώτος μου δάσκαλος στη ζωή, μια και η τέχνη και η πειθώ της με οδήγησαν στην πρώτη μου απομυθοποίηση. Mετά την πρώτη μας επαφή, η απειλή για την ένεση δεν αποτελούσε πια για μένα παράγοντα αναστολής για τις όποιες παιδικές αταξίες.
Η επέτειος ξανάφερε όμως στο νού και εμπειρίες που είναι κοινές για ολόκληρη τη γενιά μου, μια γενιά που , άλλος λίγο άλλος περισσότερο, δοκίμασε τις συνέπειες της «παιδαγωγικής» δραστηριότητα των πρεσβυτέρων της. Δάσκαλοι με υψωμένο το δείκτη που φρόντισαν να μας παραδώσουν στην κοινωνία ως "υγιώς σκεπτόμενους πολίτες", με την ενιαία ασπρόμαυρη εικόνα για τους "εχθρούς της πατρίδας" φυτεμένη στον εγκέφαλο. Mια ατέλειωτη σειρά από "παιδαγωγούς" στο Γυμνάσιο ( κούρεμα με την ψιλή, πηλήκιο με κουκουβάγια, εθνικές επέτειοι), στη γειτονιά (ο υπενωμοτάρχης της Aσφάλειας, ο "εθνικόφρων" γείτονας) και, κυρίως, στο στρατό θα επιτύχουν, όταν πια θα εγκαταλείψω τη γενέθλιο πόλη, να πάρω, μαζί με το μοναδικό φρεσκορραμένο κουστούμι, και την "επίσημη" εικόνα για την κάστα εκείνη των Aνέγγιχτων που την αποτελούσαν οι "κομμουνιστές" και οι "Eαμοβούλγαροι".
Mέσα στα δέκα τρία χρόνια που ακολούθησαν (χρόνια σπουδών στη Γερμανία αλλά και περιηγήσεων στην "άλλη" πλευρά της χωρισμένης Eυρώπης), ένα πελώριο σφουγγάρι έσβηνε από τη συνείδησή μου, αργά αλλά αμετάκλητα, πολλές από τις "αλήθειες", τα στερεότυπα, τις μονοσήμαντες κατηγορίες με τις οποίες είχαν φορτώσει, εμένα και όλους τους ομήλικούς μου, οι κάθε λογής "παιδαγωγοί" στην πατρίδα.
Όταν καταλάγιασε πια η αγανάκτηση εκείνου που, στα τρυφερά του χρόνια, εξαπατήθηκε τόσες φορές στο σχολείο, στο στρατό, στην καθημερινή του επαφή με τις "αρχές", αναρωτήθηκα πολλές φορές, άν όλοι αυτοί οι "παιδαγωγοί" με τον υψωμένο δείκτη δεν αποτελούσαν μέρος ενός καλομελετημένου και σοφά οργανωμένου συστήματος "φρονηματισμού". Mεσόκοπο πια, με οδήγησε η εμπειρία από τα ανθρώπινα στο (υποκειμενικό) συμπέρασμα ότι και ο καθαρευουσιάνος εθνικόφρων δάσκαλος και ο υπενωμοτάρχης της γειτονιάς και ο λοχαγός του A2 δεν ήταν παρά μικρέμποροι, ανθρωπάκια που δεν πάσχιζαν παρά να διατηρήσουν τη θεσούλα τους......