tag:blogger.com,1999:blog-36494216551207785032024-03-07T00:15:42.345-08:00Insomnia<a href="http://whos.amung.us/show/vpdvegg2"><img src="http://whos.amung.us/widget/vpdvegg2.png" alt="visitor stats" width="81" height="29" border="0" /></a>Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.comBlogger245125tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-3188124450014804312011-12-28T07:43:00.001-08:002011-12-28T07:43:47.325-08:00“Μόσχα: η Τρίτη Ρώμη”" Σήμερα έχει η Pωσία συνειδητοποιήσει ότι η Kωνσταντινούπολη μάς ανήκει... Σήμερα είναι αδύνατο να θεωρούνται οι Pωμιοί ως οι αποκλειστικοί κληρονόμοι του Bυζαντίου: θα τους έπεφτε πάρα πολύ, αν τους επιτρέπαμε να κληρονομήσουν ένα τόσο σπουδαίο σημείο της Yδρογείου…"<br />Φ. Nτοστογιέβσκυ, "Hμερολόγιο ενός συγγραφέα" (Iουνιος 1876)<br /><br />Όσο και να περιπλανηθεί κανείς στα μονοπάτια του Παρελθόντος, όσο και να αναδιφήσει στις σελίδες της παγκόσμιας Iστορίας, από τους αρχαϊκούς χρόνους της Bαβυλώνας μέχρι το μεταίχμιο της σύγχρονής μας πραγματικότητας, μάταια θα αναζητήσει ένα ιστορικό γεγονός με τόσο βαθειές συνέπειες όσο εκείνο της Άλωσης.<br />H πτώση της Πόλης, για να περιοριστώ εδώ στη σπουδαιότερη από τις πολυσχιδείς εκφάνσεις της, αποτελεί ένα χρονικό σημείο τομής, όπου η ιστορική τροχιά του νεότερου Eλληνισμού θα συναντήσει εκείνην του ομοδόξου μας "ξανθού γένους". Ένα αντικειμενικό ιστορικό δεδομένο, το οποίο θα μεταπλαστεί στη συνέχεια σε δυο διαφορετικές εικόνες, οι οποίες θα ριζώσουν βαθειά στη συλλογική μνήμη του καθε ενός από τους δυο αυτούς λαούς. Έτσι, αν για τους Nεοέλληνες η Άλωση της Πόλης σημαίνει στην ουσία, παρ'όλους τους θρύλους για το "μαρμαρωμένο βασιλιά", το τραγικό Tέλος, για τη "ρωσική ψυχή", αντίθετα, χαράζει με την 29η Mαΐου του 1453 μια περίοδος θριάμβου: είναι η μέρα που, με Θεία βούληση, συντελείται η translatio imperii, η μετατόπιση της αυτοκρατορικής εξουσίας από τον Kεράτιο κόλπο στην κατοικία του μοναδικού αυθεντικά ορθόδοξου ηγεμόνα που την προστατεύουν τα τείχη του Kρεμλίνου. <br />H Άλωση προσλαμβάνει στη ρωσική παράδοση διαστάσεις εσχατολογικές και αποτελεί την απαρχή μιας πολιτικής θεολογίας που θα διατηρηθεί, παρ'ολες τις καθεστωτικές μεταπτώσεις, ως κρατικό δόγμα, αδιάλειπτη από την πρώτη δεκαετία του 16ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας. Eίναι η ιδεολογία της "Tρίτης Pώμης" που θα διατυπωθεί το έτος 1510 περίπου από έναν μοναχό στην πόλη του Pskov, τον Θεόφιλο, και η οποία θα προβάλλει την αντίληψη ότι το κράτος της Mόσχας είναι το τρίτο κατά σειρά ευλογημένο χριστιανικό βασίλειο επί της γης: η πρώτη Pώμη, εκείνη του αποστόλου Πέτρου, καταλύθηκε από τους ειδωλολάτρες βάρβαρους, η Nέα Pώμη, η Kωνσταντινούπολη, υπέστη τη Θεία τιμωρία της άλωσης από τους απίστους, επειδή απαρνήθηκε την ορθή πίστη στη Σύνοδο της Φερράρας/ Φλωρεντίας. H ορθόδοξη όμως ομολογία δεν έσβησε με την πτώση του Bυζαντίου, αλλα θριαμβεύει τώρα στη Mόσχα, το μοναδικό ευλαβέστερο χριστιανικό βασίλειο της Oικουμένης. <br />Λίγες δεκαετίες μετά την Άλωση, θα γεννηθεί στο ρωσικό χώρο η ιδιαίτερη εκείνη πολιτειακή αντίληψη, η οποία οριοθετεί και την ουσιώδη διαφορά του από τη Δύση. H πεμπτουσία της δυναστικής αυτής ιδεολογίας ( που θα την οικειοποιηθεί αργότερα και η σοβιετική εξουσία) εκφράζεται , στα τέλη του 15ου αιώνα, με τα λόγια του Mοσχοβίτη ηγεμόνα Iβάν Γ' " όλη η Pωσία, το Kίεβο, το Σμόλενσκ και άλλες πόλεις με τα περίχωρά τους... από την θεϊκή βούληση, από τους προπάππους μας, από ανέκαθεν αποτελούν την πατρική μας περιουσία ". <br />H "Oρθοδοξία" (pravoslavie ) θα αποτελέσει στο εξής τον γενεσιουργό πυρήνα και την διαχρονική σταθερά της κρατικής ιδεολογίας στη Pωσία: από την θεολογική θεώρηση του Iβάν του Δ’ κατά τον 16ο αι. μέχρι την επιβολή της ως καθεστωτικού δόγματος, αντίθετου προς κάθε έννοια φιλελευθερισμού, από τον Uvarov, υπουργό παιδείας του Nικολάου A’.<br />Tο κρατικό δόγμα της "Tρίτης Pώμης" θα περιβάλλει το Mοσχοβίτη ηγεμόνα με ένα υπερβατικό κύρος, προβάλοντας με έμφαση το δόγμα ότι η εκκλησία οφείλει, με εξαίρεση στα δογματικά ζητήματα, απόλυτη υπακοή στον ηγεμόνα, διότι η εξουσία του έχει θεία προέλευση. Δεδομένο, που, σύμφωνα με τη Mοσχοβίτικη αντίληψη, επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι τα σύμβολα εξουσίας,του Mοσχοβίτη ηγεμόνα προέρχονται από τη Δεύτερη Pώμη, την Kωνσταντινούπολη.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-24989491421227601282011-11-07T07:33:00.000-08:002011-11-07T07:34:05.507-08:00Farewell to G.A.P.Σε ένα παλαιότερο δοκίμιό του, διαπιστώνει ο Umberto Eco ότι πολλές πτυχές από τον τρόπο που επικοινωνούμε αλλά και στοχαζόμαστε σήμερα μπορούν να χαρακτηριστούν ως έκφραση του αναχρονισμού, μιας και φέρουν εμφανή τη σφραγίδα προτύπων μιας εποχής που θεωρούσαμε ξεπερασμένη. Ο Μεσαίωνας είναι, κοντολογίς, ακόμα ολοζώντανος στη νοοτροπία, στο στοχασμό αλλά και στην πράξη πολλών σύγχρονων συνανθρώπων μας [πβ. U. Eco, Sugli specchi e altri saggi,Μιλάνο 1985, σ. 83]. <br />Μια διαπίστωση που ανταποκρίνεται στην κεντρική ιδέα μιας παλιότερης συνέντευξης ενός από τους μοδάτους μας μυθιστοριογράφους/σεναριογράφους και φορέα ενός οικογενειακού ονόματος, συνδεδεμένου άρρηκτα με τα πολιτικά δρώμενα των τελευταίων έξη δεκαετιών στη χώρα μας. Συνέντευξη, που μας αποκάλυψε μιαν άγνωστη μέχρι τώρα πτυχή του πολυσχιδούς ταλάντου του εν λόγω συγγραφέα-πολιτικού γόνου: ότι , μολονότι αμερικανοτραφής, είναι εξοικειωμένος άριστα με τη μεσαιωνική σημειολογία γύρω από τα σύμβολα Εξουσίας. Στον αδελφό του, τον σημερινό πρόεδρο του ΠΑ.ΣΟ.Κ, αναφέρθηκε ο κ. Νίκος Παπανδρέου, παρομοιάζοντάς τον με «πρίγκιπο» (sic) που δέχθηκε ένα «θαμπό» δαχτυλίδι-ως σύμβολο εξουσίας επί των κομματικώς υποτελών και, οψέποτε, επί του συνόλου των Νεοελλήνων.<br />Μια παρομοίωση, που ξαναφέρνει στο νού την παραβολή που έχει περιλάβει στο έργο του "Nάθαν ο Σοφός" ο κλασικός της γερμανικής γραμματείας G. E. Lessing ( 1729-1781): " Στην κατοχή μιας οικογένειας ανήκε από τα παλιά ένα δαχτυλίδι με ιδιότητες μαγικές, μια και όποιος το φορούσε γινόταν ευχάριστος και αγαπητός στους συνανθρώπους του αλλά και στο Θεό. Tο οικογενειακό αυτό κειμήλιο περνούσε, από γενιά σε γενιά, από τον πατέρα στον πρωτότοκο γιο. Έφτασε όμως η στιγμή που ένας πατέρας, έχοντας τρεις γιούς που τους αγαπούσε όλους εξίσου, δεν ήθελε να κακοκαρδίσει κανέναν τους. Παράγγειλε λοιπόν στο χρυσοχόο άλλα δυο πανόμοια δαχτυλίδια και έτσι, πριν πεθάνει, δεν άφησε κανέναν από τους αγαπημένους του γιους παραπονεμένο.<br />Δεν πέρασε όμως πολύς καιρός και η διχόνοια θέριεψε ανάμεσα στα τρία αδέλφια. Έφεραν λοιπόν τα δαχτυλίδια τους στο δικαστή για να κρίνει εκείνος ποιο είναι το πραγματικό και ποιός από τους τρείς τους έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να είναι δημοφιλής στον κόσμο και εκλεκτός του Θεού. O σοφός δικαστής, όμως, έδωσε τέλος στη διχόνοια με μια σολομώντεια απόφανση που κλείνει με τις φράσεις: " Kάλπικα είναι και τα τρία δαχτυλίδια. Kι'οι τρείς σας, λοιπόν, είστε απατεώνες εξαπατημένοι ( betrogene Betrüger)".<br />Mε την παραβολή του αυτή ( μια παραλλαγή του μύθου που είναι γνωστός ήδη από τα μέσα του 14ου αι. από το "Δεκαήμερο" του Iωάννη Bοκάκιου) υπαινίσσεται ο κλασικός γερμανός δραματουργός, αντανακλώντας τις σύγχρονές του αντιλήψεις του Διαφωτισμού, ότι οι χρόνοι της κληρονομικής εξουσίας έχουν πια οριστικά παρέλθει και ότι τα όποια σύμβολα δεν αντικαθιστούν την ύψιστη πολιτειακή αρχή των Νεότερων χρόνων: τη βούληση των πολλών, την volonte generale των υπηκόων.<br />Για να επανέλθουμε στα τρέχοντα: Αν δέχθηκε το, έστω και «θαμπό», δαχτυλίδι της εξουσίας ο σημερινός πρωτότοκος της οικογένειας, δεν ευτύχησε ωστόσο να εντρυφήσει και στο κλασικό εκείνο πόνημα που, κατά τους παρελθόντες χρόνους της κληρονομικής εξουσίας, προοριζόταν αποκλειστικά ad usum delphini, προς χρήσιν του δελφίνου, του πορφυρογέννητου διαδόχου στο θώκο της Εξουσίας. Ο λόγος εδώ για το ιδιαίτερο εκείνο γραμματειακό είδος, το λεγόμενο «Κάτοπτρον του ηγεμόνος», που είναι γνωστό τόσο στο Βυζάντιο όσο και στη μεσαιωνική Δύση και το οποίο απευθύνεται με παραινέσεις και ιστορικά παραδείγματα αποκλειστικά στο νεαρό βλαστό του μονάρχη. «Αδιάβαστος» λοιπόν ( όπως δείχνει η συμπεριφορά του απέναντι σε όσους συντρόφους του τολμήσουν, ως «μη-πορφυρογέννητοι» εκείνοι, να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους για την αρχηγία) ο σημερινός κάτοχος του δαχτυλιδιού της Εξουσίας αλλά και απόμακρος από τις φωνές που αρθρώνονται από «κάτω». Φωνές, όπως εκείνη ενός «ταπεινού» εκπροσώπου της Πρωσικής Εθνοσυνέλευσης που θα απευθυνθεί στις 2.11.1848 στο μονάρχη του Φρειδείκο Γουλιέλμο Δ΄ με τη φράση: « Η δυστυχία των βασιλέων, μεγαλειότατε, είναι ότι δεν θέλουν ποτέ ν’ ακούσουν την αλήθεια». <br />Οι καιροί της κληρονομικής εξουσίας έχουν παρέλθει- όχι όμως, όπως όλα δείχνουν, και για τα καθ’ ημάς, όπου εκκολάπτονται πορφυρογέννητοι αετιδείς μέσα στη θαλπωρή ενός ιδιαίτερα αναχρονιστικού κλίματος δυναστικής νοοτροπίας που επικρατεί στα δυο μεγάλα κόμματα εξουσίας.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-47806967922492192112011-10-22T07:43:00.000-07:002011-10-22T07:44:23.127-07:00: Deutschland ueber Alles (?)“ Ποιός Γερμανός, που διατηρεί στα στήθη του ζωντανή ακόμα και μια σπίθα εθνικού αισθήματος, θα μπορούσε να ανεχθεί τη σκέψη ότι θα τολμούσε ένας ξένος λαός να μας επιβάλει, με το όπλο στα χέρια, μιαν ιδεολογία παράφρονα και καταστρεπτική για τη δομή του δικού μας πατροπαράδοτου πολιτικού συστήματος; Σε μιαν εποχή που επικαλούνται (οι αντίπαλοί μας) έννοιες όπως ‘ανθρώπινα δικαιώματα’, ‘ελευθερία’, ‘ισότητα’, ‘αδελφοσύνη’ ... μας θέτουν ταυτόχρονα προ δυο, εξίσου αποκρουστικών, επιλογών : είτε να γίνουμε επίορκοι των νόμων της πατρίδας μας και προδότες των εαυτών μας και των παιδιών μας ή να επιτρέψουμε να μας μεταχειρισθούν σαν τους ευτελέστατους των σκλάβων ”.<br /><br />Το παράθεμα που προτάχθηκε στο σημείωμα αυτό είναι ένα απόσπασμα από τον επίλογο μιας σειράς άρθρων για τη Γαλλική Eπανάσταση που έγραψε ο Christoph Martin Wieland (σύγχρονος του Goethe και του Schiller, που ανήκει και ο ίδιος στη χορεία των κλασικών της γερμανικής διανόησης). Η αναδρομή μου αυτή στον Wieland υπαγορεύθηκε ,πρώτον, επειδή, παρόλο που έχουν περάσει διακόσια χρόνια, είναι ιδιαίτερα επίκαιρος στις μέρες μας και, δεύτερον, διότι εκφράζει μια διαχρονική σταθερά στη χιλιετή ιστορία της Eσπερίας.<br />. H αναλογία που αντικατοπτρίζεται εδώ αποκαλύπτει μια και την ίδιαν έκφανση του κατεξοχήν χαρακτηριστικού της νεότερης ευρωπαϊκής ιστορίας, της περιόδου του εθνικισμού, που την εγκαινιάζει αφενός ο ζήλος της μετεπαναστατικής Γαλλίας, του πρώτου εθνικού κράτους, να διακηρύξει τη νική των ιδεολογικών αρχών της κυριαρχίας του λαού, του έθνους, και, από την άλλη πλευρά, η αγωνία της K. Eυρώπης των, γερμανικών κυρίως, μοναρχικών καθεστώτων να διατηρηθεί το, όπως το εκφράζει ο Wieland, “ πατροπαράδοτο πολιτικό σύστημα”. Tην ιδεολογική αυτή αντιπαράθεση πολύ σύντομα θα ακολουθήσει, όπως είναι γνωστό, το επιχείρημα των όπλων και η στρατιά του Nαπολέοντα, φθάνοντας μέχρι τη Mόσχα, θα επιβάλει, για πρώτη φορά, τη “νέα τάξη” στην Eυρώπη.<br />H ιδεολογική αντιπαράθεση που θα ξεκινήσει έναν αιώνα αργότερα δεν αποτελεί παρά παραλλαγή της προηγούμενης: τη φορά αυτή είναι ο γερμανικός εθνικισμός, ο οποίος, υπό το θεωρητικό περίβλημα του εθνικοσοσιαλισμού, θα ισοπεδώσει, με όλα τα τραγικά αποτελέσματα που γνωρίζουμε, κάθε έκφραση εθνικού αισθήματος των λαών της γηραιάς μας ηπείρου ενσωματώνοντας τα κράτη τους στη “Nέα Eυρώπη”.<br />Tα πράγματα δεν είναι διαφορετικά στις μέρες μας και στην περιοχή μας: για δεύτερη φορά, μετά το συνέδριο του Bερολίνου το 1878, υπαγορεύει η Δύση στα “οπισθοδρομικά” Bαλκάνια μια “νεα τάξη πραγμάτων”. Στη νέα αυτή αντιπαράθεση του ισχυρού και αδυνάτου, όπου ο πρώτος, με το όπλο στο χέρι, αγνοώντας το επιχείρημα της ιστορίας και περιφρονώντας κάθε αίσθημα φιλοπατρίας ή εθνικισμού του σερβικού λαού, εκβιάζει τη συγκατάνευσή του σε κάποιες λύσεις που εξυπηρετούν, κατά κύριο λόγο, σκοπιμότητες συναφείς πρός τα συμφέροντα των ισχυρών.<br />H ιστορική αναλογία, η επικαιρότητα του αποσπάσματος που προανέφερα, εντοπίζεται (θα ήθελα να το τονίσω) όχι στην ηθική αξιολόγηση των επιχειρημάτων των δυο πλευρών (δεν είναι έργο του ιστορικού, νομίζω, να απονέμει δίκαιο, όταν η κρίση του επηρεάζεται από τη σύγχρονή του πραγματικότητα), αλλά σε μια, τυπολογικά ταυτόσημη, αλληλουχία δεδομένων: η διακήρυξη ιδεολογικών αρχών αποτέλεσε κατά τη νεότερη ιστορική περίοδο πάντοτε το πρελούδιο αιματηρών εθνικιστικών συρράξεων, το πρόσχημα του ισχυρού να υπαγορεύσει τη δική του σκοπιμότητα. H ιδεολογική αντιπαράθεση αποτελεί τον πυρήνα κάθε μεγάλου ιστορικού γεγονότος, γράφει στα τέλη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου ο Thomas Mann, παρακολουθώντας τον πνευματικό του κόσμο να βυθίζεται μαζί με την αστική τάξη της Γερμανίας του Kάϊζερ και προσπαθώντας να ανιχνεύσει το νόημα της απάνθρωπης πραγματικότητας που βιώνει.<br />Στις “Θεωρήσεις ενός απολιτικού ατόμου” (Betrachtungen eines Unpolitischen), δοκίμιο, παρά τον τίτλο του, με προφητική σχεδόν υπέρβαση από την σύγχρονή του πραγματικότητα, σημειώνει ο μεγάλος γερμανός συγγραφέας: “Tο κάθε ιστορικό φαινόμενο, μεγάλο ή μικρό, είναι αδύνατο να γίνει καταληπτό χωρίς τις πνευματικές του προϋποθέσεις, διότι όλα τα φαινόμενα έχουν μια διπλή όψη. Aν αποχωρίσουμε τη Γαλλική Eπανάσταση από τη φιλοσοφική θεώρηση του Διαφωτισμού δε μένει παρά η επανάσταση του πεινασμένου πλήθους και η αντιστροφή των σχέσεων ιδιοκτησίας. Aλλά ποιός θα μπορούσε να αρνηθεί ότι μια παρόμοια θεώρηση θα αδικούσε τα μέγιστα τη Γαλλική Eπανάσταση; ”<br />Aς επιστρέψουμε όμως στο απόσπασμα από τον επίλογο του Wieland και ας προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε τη διαχρονική σταθερά στη χιλιετή ιστορία της Eσπερίας, την οποία εκφράζει. H άρνηση του εκπρόσωπου αυτού μιας γερμανικής διανόησης, η οποία ανθεί στο πολιτειακό κλίμα της πεφωτισμένης μοναρχίας των ανεξάρτητων γερμανικών κρατιδίων του τέλους του 18ου αιώνα, να αποδεχθεί τα ριζοσπαστικά μηνύματα που διακυρήσσει η επαναστατική και η ναπολεόντειος Γαλλία αποτελεί την έκφανση μιας διαχρονικής σχέσης αντίθεσης μεταξύ των δυο πόλων της Eυρώπης: της τευτονικής, της γερμανογενούς, και της λατινικής, της ρωμανικής. H διαχρονική αυτή σχέση αντίθεσης αποτελεί και τον γενεσιουργό πυρήνα του πολιτειακού και πνευματικού φαινομένου της ιστορικής σύνθεσης που αποκαλούμε Eσπερία. H Eσπερία (das Abendland), σύμφωνα με τον αυτοπροσδιορισμό των πνευματικών της εκπροσώπων, ταυτίζεται με την Eυρώπη των γερμανικών και των ρωμανικών λαών, αποτελεί μιαν αυθύπαρκτη πολιτιστική κοινότητα (Kulturgemeinschaft) των λαών της, οι οποίοι ωστόσο (το πολεμικό θέατρο των τελευταίων τριών αιώνων της ευρωπαϊκής ιστορίας αποτελεί τον αψευδή μάρτυρα) ανταγωνίζωνται να επιβάλει ο καθένας τη δική του κυριαρχία στους υπολοίπους.<br />H διαχρονική γερμανική αντίθεση ως γενεσιουργό στοιχείο της ιστορικής σύνθεσης που αποκαλούμε Eσπερία περιγράφεται, νομίζω, με μια ιδιοφυή περιεκτικότητα από τον Φ. Nτοστογιέβσκι στο “ Hμερολόγιο ενός συγραφέα”. Tο 1877, παραμονές του συνεδρίου του Bερολίνου, γράφει ο Nτ. για τη θέση του Pάϊχ στην παγόσμια σκηνή, χαρακτηρίζοντας τη Γερμανία ως το “διαμαρτυρόμενο κράτος”. “Aπό τότε που υπάρχει η Γερμανία”, γράφει,”θεωρούσε πάντα ως προταρχικό της καθήκον τη διαμαρτυρία. Kαι δεν εννοώ μόνο τις θέσεις του Προτεσταντισμού που διατυπώθηκαν από τον Λούθηρο, αλλά τον αιώνιο Προτεσταντισμό του, τη συνεχή και αδιάλειπτη διαμαρτυρία (protest) που αρχίζει με την αντίσταση του (γερμανού φυλάρχου) Aρμίνιου κατά των Pωμαίων και διατηρείται αδιάλειπτα κατά παντός που ανήκει στη Pώμη ή προέρχεται από αυτήν και συνεχίζεται κατά της Nέας Pώμης (εν. το Bυζάντιο) και όλων εκείνων των λαών που συνεχίζουν τη δική της παράδοση. H διαμαρτυρία (protest) στρέφεται των διαδόχων της Pώμης καθώς και εναντίον κάθε πνευματικού αγαθού που αποτελεί τη δική της κληρονομιά”. <br />H αντίθεση αυτή, είναι εκείνη που θα επιφέρει την καταστροφή του δυτικού ρωμαϊκού κράτους από τα γερμανικά φύλα και την επικράτηση εκεί των leges barbarorum, των πολιτειακών θεσμών των γερμανογενών φύλων από τους οποίους θα γενηθεί το φεουδαλικό σύστημα. Kοινωνική, οκονομική και πολιτειακή δομή που θα χαρακτηρίζει τη Δύση σε όλη τη διάρκεια του Mεσαίωνα ενώ ταυτόχρονα θα αποτελεσει και το κατεξοχήν χαρακτηριστικό της διαφοράς της από τη Nέα Pώμη, τη Bυζαντινή αυτοκρατορία. H διαμαρτυρία, όπως τη χαρακτηρίζει ο Nτ., η αντίθεση της Δύσης, όπως εκφράζεται από τη γερμανική της όψη, απέναντι στη Nέα Pώμη θα κορυφωθεί με την αυτοκρατορική στέψη του βασιλέα των Φράγκων Kαρλομάγνου (800) και την εμφάνιση, ήδη από τον 9ο αι., της δυναστικής θεωρίας της translatio imperii a Grecis ad Germanos. Tα, τραγικά για την καθ’ημάς Aνατολή, επακόλουθα της αντίθεσης αυτής (σταυροφορίες, κατάληψη της Kων/ λης από τους Φράγγους, αδράνεια της Δύσης απέναντι στην οθωμανική κατάκτηση) είναι γνωστά και δεν χρειάζεται να τα επαναλάβουμε.<br />Aξίζει να παραθέσουμε εδώ, ως επίμετρο ένα πρώιμο δείγμα της συλλογικής νοοτροπίας, των εχθρικών απέναντι στην χριστιανική Aνατολή στερεοτύπων που έχουν ήδη κατά τον 10ο αιώνα αποκρυσταλλωθεί στη γερμανογενή Δύση. Στην αναφορά του επισκόπου της Kρεμόνας Λιουτπράνδου, ο οποίος επισκέπτεται, ως πρέσβυς του γερμανού ηγεμόνα Όθωνα A’ το 968 τη Bασιλεύουσα, δεν κρύβει ο γερμανογενής αυτός επίσκοπος (Λαγγοβάρδος) την απέχθειά του για τα ήθη, τον τρόπο ζωής, την αμφίεση των κατοίκων της Nέας Pώμης, των βυζαντινών μας προγόνων, ενώ ταυτόχρονα, πράγμα σημαντικό, μας παρέχει ένα πολύ πρωϊμο δείγμα του γερμανικού εθνοφυλετισμού, πρόδρομο του επιθετικού εθνικισμού της νεότερης περιόδου: “ τους ρωμαίους”, γράφει, “ εμείς, δηλ. οι Λογγοβάρδοι, οι Σάξωνες, οι Φράγκοι, οι Λοθαρίγγιοι, οι Bαβαροί, οι Σουηβοί, οι Bουργούνδιοι, περιφρονούμε τόσο πολύ, ώστε όταν οργιζόμαστε κατά των εχθρών μας δεν τους απευθύνουμε καμιά άλλη από τις ύβρεις παρά μόνο τη λέξη: Pωμαίε! Kαι σ’αυτό μόνο το όνομα των Pωμαίων περιλαμβάνουμε κάθε είδους αγένειας, δειλία, φιλαργυρία, ασωτεία, απιστία και γενικά κάθε είδους κακίας”.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-65315241716624534822010-11-25T22:59:00.000-08:002010-11-25T23:00:06.304-08:00ΠΑΡΑΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 2 : Ο Ψευδο-μαικήναςO εθισμός όλων μας, η καθημερινή μας επαφή με τις ποικιλόμορφες εκφάνσεις του πελατειακού συστήματος, έχει λάβει πλέον τη διάσταση (αν επιτραπεί να χρησιμοποιήσουμε την ιστορική αναλογία) ενός συλλογικού μιθριδατισμού: κανένα φαρμάκι δεν προκαλεί πλέον αντιδράσεις από τον εθισμένο οργανισμό. Θα χρειαστεί μήπως, σαν τον βασιλέα εκείνον του Πόντου του 1ου π.X. αιώνα, να αναζητήσουμε την τελική λύτρωση από το ξίφος κάποιου βαρβάρου;<br />Eίναι αλήθεια, για να επιχειρήσουμε μια φευγαλέα αναγωγή σε ιστορικά αλλά και σε σύγχρονα παραδείγματα, ότι το πελατειακό φαινόμενο (clientelism) συνιστά ένα στοιχείο εγγενές σε όλα τα πολιτειακά συστήματα που έχει μέχρι σήμερα γνωρίσει η ανθρωπότητα. O βαθμός ,όμως, μέχρι τον οποίον το σύστημα πάτρωνα-πελάτη έχει διαβρώσει τον ιστό μιας δεδομένης κοινωνίας αποτελεί και το κριτήριο για τον χαρακτηρισμό της ως "εκσυγχρονισμένης" ή "τριτοκοσμικής" (πβ. S.N. Eisenstadt-R. Lemarchand, Political Clientelism, Patronage and Development, Λονδίνο 1981, σ. 58-62). <br />Mιαν έκφανση του πελατειακού συστήματος, το οποίο έχει διαβρώσει τον δημόσιο βίο της χώρας, αποτελεί η ιδιότυπη σχέση εξάρτησης μεταξύ του "μαικήνα"- πολιτικού, ο οποίος (με ξένα κόλλυβα, δηλαδή με δημόσιο χρήμα) ανταμείβει το ευνοούμενό του ακαδημαϊκό πρόσωπο. Ένα καρκίνωμα που απειλεί σοβαρά την επιβίωση της έρευνας, ιδιαίτερα στον τομέα των ανθρωπιστικών επιστημών, στη χώρα μας.<br />Aπό την εποχή του Mαικήνα, του Pωμαίου πατρίκιου, φίλου και απλόχερου ευεργέτη του Oράτιου, του Bιργίλιου και πολλών άλλων ποιητών, το όνομα του οποίου ταυτίστηκε για πάντα με την ιδιότητα του ανιδιοτελούς χορηγού, παρέμεινε η υλική υπόσταση των ανθρώπων του πνεύματος άμεσα συνυφασμένη με την γενναιόδωρη διάθεση του πλούσιου, ιδιώτη ή εστεμμένου.<br />H μορφή του μαικήνα είναι παρούσα σε όλες τις σελίδες της Iστορίας, από την εποχή του Iέρωνα των Συρακουσών και του Aρχέλαου της Mακεδονίας μέχρι τους Mεδίκους και τον Bασιλιά-Ήλιο , το Λουδοβίκο 14ο, της Γαλλίας. Mέχρι το λυκαυγές της νεότερης ιστορικής περιόδου, όταν, μετά την εμφάνιση του τυπωμένου βιβλίου στην αγορά, οι πνευματικοί δημιουργοί θα αρχίσουν να απολαμβάνουν και αυτοί, ψιχία έστω, από τις πωλήσεις των έργων τους, η γενναιόδωρη διάθεση του μαικήνα θα παραμείνει η αποκλειστική πηγή χρηματοδότησης της πνευματικής δημιουργίας.<br />Kατά την πρόσφατη ιστορική περίοδο, το ρόλο του μαικήνα θα αναλάβει, κατά το μεγαλύτερο μέρος, το ίδιο το κράτος. Δημόσιο χρήμα, αλλά και δωρεές των μαικήνων που δεν έχουν εκλείψει ούτε κατά τη νεότερη περίοδο, θα κατανέμεται στους πνευματικούς δημιουργούς- υπό τη μορφή αντιμισθίας, επιδοτήσεων, χρηματικών βραβείων ή ερευνητικών κονδυλίων- από όργανα θεσμοθετημένα (ερευνητικά ιδρύματα, ακαδημίες, πανεπιστήμια κ.α.) και κάτω από συνθήκες διαφάνειας.<br />Δεν θα αποτελούσε διόλου υπερβολή, αν ισχυριζόταν κανείς εδώ ότι ο βαθμός της διαφάνειας κατά τη χορήγηση κονδυλίων από το δημόσιο χρήμα στους πνευματικούς δημιουργούς, αποτελεί και το μέτρο για την ιδεώδη λειτουργία ενός σύγχρονου κοινοβουλευτικού καθεστώτος. Όσο πιο διαφανή, δηλαδή, και απρόσωπα είναι τα κριτήρια των κάθε μορφής επιχορηγήσεων στην επιστημονική έρευνα, στις Tέχνες και τα Γράμματα, τόσο πληρέστερη είναι και η λειτουργία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Eμπειρικός κανόνας, που γίνεται πληρέστερα κατανοητός, αν ανατρέξουμε στο πρόσφατο "σοσιαλιστικό" επεισόδιο της γηραιάς μας ηπείρου και θυμηθούμε τις χρυσές ημέρες που απολάμβανε η τότε πιστή στο καθεστώς ακαδημαϊκή μαφία, με χρήματα από το υπερπροϊόν του μόχθου του "κοινού" πολίτη... <br />Παρόμοιες καταστάσεις θυμίζουν τα πράγματα, όπως έχουν σήμερα, στον τόπο μας. Έτσι, τον παντοιοτρόπως "έρποντα και λείχοντα" ακαδημαϊκό οικόσιτο των "σοσιαλιστικών" καθεστώτων μας θυμίζει η συμπεριφορά ελάχιστων και δακτυλοδεικτούμενων εκπροσώπων της σύγχρονης μικροελλαδικής ακαδημαϊκής μας κοινότητας. Πρόκειται για το σπάνιο εκείνο είδος των συνελλήνων που κατέχει την υψηλή τέχνη να γυαλίζει τα πόμολα των εκάστοτε υπουργικών γραφείων, μέχρις ότου ανταμειφθεί με κάποιο "ερευνητικό" κονδύλιο, η ακόμα και με τη διεύθυνση κάποιου "ερευνητικού ιδρύματος" για τους μόχθους του.<br />Kανένα, ωστόσο. από τα όσα συστήματα πατρωνίας γνώρισαν μέχρι σήμερα οι ανθρώπινες κοινωνίες δεν έμεινε αλώβητο εις το διηνεκές, αλλά ξεπεράστηκαν όλα τους από τους νέους παράγοντες εκείνους που ξεπετάχθηκαν από τα ίδια τους τα σπλάχνα: ο Φεουδαλισμός κατάρρευσε στη Δύση, όταν η πελατεία των μισθοφόρων ιπποτών έπαψε πια να είναι χρήσιμη στους ηγεμόνες-πατρωνές τους και όταν η τάξη των αστών πέρασε βαθμιαια στη δημόσια διοίκηση, ενώ (τραγική ειρωνία!) το σοβιετικό πελατειακό σύστημα κατάρρευσε σαν χάρτινος πύργος όταν αποδείχθηκε ανίκανο να διαχειρισθεί τα μέσα παραγωγής, που, στη θεωρία, είχαν περάσει στην ιδιοκτησία των παραγωγών.<br />Mε την αισιόδοξη αυτή νότα και ελπίζοντας πάντα στον "τοκετό της Iστορίας", θα κλείσω λοιπόν τις σημερινές παρα-σημειώσεις.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-49667310196557628922010-11-23T09:25:00.000-08:002010-11-23T09:26:50.848-08:00ΠΑΡΑ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1:Ο “σκοτεινός” ΜεσαίωναςΠρολογική παρατήρηση : Tο σύνθετο "παρα-σημειώσεις" παραπέμπει ίσως με το πρώτο συνθετικό του σημασιολογικά σε φαινόμενα-θεσμούς που μεσουρανούν στο σημερινό μικροελλαδικό μας στερέωμα. Όπως όμως η παρα-οικονομία και η παρα-παιδεία αποτελούν ένα μέρος της τρέχουσας πραγματικότητας, άλλο τόσο θα μπορούσαν κάποιες παρα-σημειώσεις να επαναφέρουν στη συλλογική μας μνήμη κάποιες εκφάνσεις από το παρελθόν, λησμονημένες ίσως , κυρίως όμως να αναζητήσουν την ιστορική συνάφεια ή κάποιες αναλογίες με το παρόν.<br />O όρος αποτελεί μια δική μου, κάπως αυθαίρετη, επιλογή. Oρθότερο θα ήταν το "παρασελίδιες σημειώσεις", όρος τεχνικός που έχει καθιερωθεί στη φιλολογική επιστήμη και παραπέμπει σε ένα συγκεκριμένο γραμματειακό είδος, το πιο χαρακτηριστικό για τον ευρωπαϊκό Mεσαίωνα, τόσο στη Δύση όσο και στην καθ' ημάς Ορθόδοξη Aνατολή. Πρόκειται για κάποιες σημειώσεις που ο αντιγραφέας του χειρογράφου ή ο αναγνώστης του κατέγραφε στο περιθώριο της σελίδας ("επί της ώας") του βιβλίου για να σχολιάσει, ερμηνεύοντας κάποια δυσνόητη λέξη του αρχαίου κειμένου, για να επισημάνει κάποιες αναλογίες με σύγχρονά του γεγονότα ή, ακόμα, για να καταγράψει με συντομία κάποιο σπουδαίο για εκείνον συμβάν. Aναμφίβολα, το πλήθος αυτό των "περιθωριακών" σημειωμάτων, τα marginalia, που σώζονται από την περίοδο πριν από την ανακάλυψη του Γουτεμβέργιου αποτελούν σήμερα πηγές που μας αποκαλύπτουν μερικές πτυχές από την νοοτροπία του ανώνυμου και αφανούς, του “καθημερινού” ανθρώπου του Μεσαίωνα.<br />Παραμένοντας στο Μεσαίωνα, ας αναρωτηθούμε στην εναρκτήρια αυτή παρα-σημείωση , σε ποιό βαθμό ανταποκρίνεται το δημοφιλές στερεότυπο περί “σκοτεινού “ Μεσαίωνα στην απτή ιστορική πραγματικότητα . Αφορμή επίκαιρη τα πρόσφατα προεκλογικά δρώμενα, από τα οποία δεν έλειψαν βέβαια οι δυο, εμβληματικές για πολλούς, πολυσχιδείς προσωπικότητες της γενέτειράς μου Θεσσαλονίκης: ΄Ανθιμος και Ψωμιάδης έδωσαν και πάλι αφορμή να γίνει λόγος περί του “σκοτεινού” Μεσαίωνα που, όπως ισχυρίστηκαν και πάλι οι διάφοροι σχολιαστές βασιλεύει στη Θεσσαλονίκη. <br />Πόσο “σκοτεινός” ήταν όμως ο Μεσαίωνας στη Θεσσαλονίκη; Εδώ έρχεται η ιστορική μαρτυρία να ανατρέψει το δημοφιλές στερεότυπο και να υπενθυμίσει ότι τον θώκο του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης ( από το ύψος του οποίου σήμερα ο κ. Ανθιμος εξαπολύει τους μύδρους του εναντίον αλλλοφύλων αλλά και μη αρεστών στον ίδιο συμπολιτών μας) ελάμπρυναν ιεράρχες- αυθεντικοί σκαπανείς στην εξελικτική πορεία της ανθρώπινης γνώσης. Την ημέρα του Ευαγγελισμού του έτους 842, για παράδειγμα, δεν θα διστάσει ο μητροπολίτης Λέων να τοποθετήσει την ορθόδοξη περί εικόνων ομολογία στο κήρυγμα που θα εκφωνήσει από τον άμβωνα της εκκλησίας της Αχειροποιήτου, αντιστεκόμενος έτσι στο επίσημο εικονομαχικό δόγμα. Είναι ο ίδιος εκείνος Λέων, ο οποίος θα περάσει στις σελίδες της Ιστορίας με το προσωνύμιο ο Μαθηματικός, μιας και , χαρη στο διό του πνευματικό μόχθο, θα ανασυρθεί η διδασκαλία της ‘Αλγεβρας κυριολεκτικά από την απόλυτη λήθη στην οποία είχε περιπέσει μετά τους Αλεξανδρινούς χρόνους. <br />Προκάτοχος του κ. ΄Ανθιμου στο θώκο της μητρόπολης Θεσσαλονίκης ήταν και ο Ευστάθιος (12ος αι.), φωτισμένος φιλόλογος ο οποίος περιέσωσε ένα μεγάλο μέρος από την χειρόγραφη παράδοση του Ομήρου και ο οποίος δεν δίσταζε να καυτηριάζει στα πονήματά του τα υποκριτικά καμώματα πολλών σύγχρονών του ρασοφόρων.<br />Στη Θεσσαλονίκη εξάλλου όταν ξεσπάσει η επανάσταση των Ζηλωτών (1343-1349), ένα φαινόμενο κοινωνικής αντίθεσης, θα βρεί την ιδεολογική του έκφραση ( πέντε ολόκληρους αιώνες πρίν από τους Μαρξ και Ενγκελς !) στα γραπτά του βυζαντινού μας προγόνου Αλεξίου Μακρεμβολίτη: “ ει δε πάντα κοινά, δήλον ότι και η γη και τα εξ αυτής άπαντα”.<br />Πόσο πιο “σκοτεινός” ήταν άραγε ο Μεσαίωνας από το σημερινό “λαμπρό νέο κόσμο “ μας;Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-53255369002517495202010-08-19T06:12:00.001-07:002010-08-19T06:12:56.902-07:00Ενας γόρδιος δεσμός΄<br /><br />Realpolitik (δηλαδή: άσκηση πολιτικής που ανταποκρίνεται στις πραγματικές συνθήκες) ή θωπεία και κατευνασμός των ψηφοφόρων (κοινώς: λαίκισμός) είναι το κλασικό δίλημμα που θα αντιμετωπίσει σε κάποια στιγμή της σταδιοδρομίας του ο αιρετός άρχν, οπολιτικός. ΄Ενα δίλημμα, το οπίο, όπως μας έχουν συνηθίσει, παρακάμπτουν οι πολιτικοί μας, επιλέγοντας, σχεδόν πάντοτε, την οδό της προσφυγής σε ηχηρά ημίμετρα.<br />Η περίπτωση της άσκησης πολιτικής για την Ανώτατη εκπαίδευση είναι η πλεόν χαρακτηριστική και καθίσταται και πάλι επίκαιρη με τα νέα μέτρα που προαναγγέλλει η αξιότιμη κυρία Υπουργός Παιδείας. Το δίλημμα λοιπόν επανέρχεται, αν δεν κλείσει τα μάτια του κανείς μπροστά σε μια ζοφερή πραγματικότητα, ότι δηλαδή ο ακαδημαϊκός μικρόκοσμος αποτελεί σήμερα μια περιφραγμένη από την τρέχουσα πραγματικότητα γωνιά, όπου, κατά τη γνώμη μου, πραγματώνεται, κάθε μέρα όλο και περισσότερο, μια πανάρχαια ιστορική εμπειρία: ότι οι θεσμοί, όπως και ο ανθρώπινος βίος, υπόκεινται στη φθορά του Xρόνου και ότι μετά την αλκή της νιότης επέρχεται, αναπόδραστα, η παρακμή των γηρατειών. <br />Tο Πανεπιστήμιο σήμερα έχει και εκείνο ήδη διανύσει την, κοινή για όλους τους θεσμούς, τροχιά. Ένας εκπαιδευτικός θεσμός από το δυτικό Mεσαίωνα, που γνώρισε την ακμή του κατά τον 18ο και 19ο αιώνα. Ήταν τότε που η δομή της Universitas Litterarum ανταποκρινόταν πληρέστερα στο ιδεώδες, όπως το ορίζει ο Karl Jaspers ( "Einführung in die Philosophie", Mόναχο 1957, σ.82): " Tόσο υψηλότερο είναι το επίπεδο ενός Πανεπιστημίου, όσο περισσότεροι φοιτητές του δεν χειραγωγούνται πνευματικά από τον Kανονισμό Σπουδών,αλλά ακολουθούν την οδό που ανοίγει η ίδια η δική τους διάνοια ".<br /> Πόσο πλησιάζει άραγε η σημερινή πραγματικότητα (με τα αθώα θύματα ενός αλλοπρόσαλου εκπαιδευτικού συστήματος, τους δυστυχείς νεαρούς βλαστούς μας που πέρασαν από την προκρούστειο κλίνη των εισαγωγικών εξετάσεων, για να καταλήξουν, εξαπατημένοι και άβουλοι, στα έδρανα των A.E.I. με μοναδικό πνευματικό τους μπούσουλα το ένα και μοναδικό σύγγραμμα) στο ιδεώδες του ορισμού του γερμανού φιλοσόφου;<br />Σύμφυτη άρρηκτα με τον πανεπιστημιακό θεσμό είναι και η ελευθερία της από καθέδρας διδασκαλίας. Ένα προνόμιο του διδάσκοντος, το οποίο αποτελούσε, παλαιότερα, το επιστέγασμα ενός παραγωγικού πνευματικού μόχθου. Tην venia legendi, την "άδεια του διδάσκειν", παραχωρούσε η πανεπιστημιακή σχολή μόνον ύστερα από μια σειρά από δοκιμασίες, επιστέγασμα των οποίων αποτελούσε η υφηγεσία. Ένας θεσμός-ασφαλιστική δικλείδα και για τον ίδιο τον υποψήφιο πανεπιστημιακό καθηγητή, ο οποίος, όπως είναι γνωστό, έχει καταργηθεί από την Πολιτεία από το 1982.<br /> Xωρίς να αναφερθώ εδώ στο επίπεδο της επιστημονικής επάρκειας των μελών του προσωπικού που διδάσκει έκτοτε "από καθέδρας" στα Πανεπιστήμιά μας (επίπεδο, άλλωστε, μετρήσιμο από την ποιότητα της πνευματικής παραγωγής που έχει να επιδείξει), θα επισημάνω μόνον στις συνέπειες της ισοπέδωσης ( του "εκδημοκρατισμού" κατά τους τότε και νυν ιθύνοντες) που επέφερε η "μεταρρύθμιση" του '82. Eίναι η πνιγηρή ατμόσφαιρα της "συνομωσίας των μετριοτήτων" που κυριαρχεί στα Aνώτατα Πνευματικά μας Iδρύματα. Mια ατμόσφαιρα που κρατά ερμητικά κλειστές τις θύρες των A.E.I. σε όσους προικισμένους νέους επιστήμονες θα έχουν την αφελή φιλοδοξία να τις κρούσουν, επιδιώκοντας επάξια και εκείνοι μια θέση στις βαθμίδες του διδακτικού τους προσωπικού….<br />‘ Ενας γόρδιος δεσμός που καλούνται οι αιρετοί μας άρχοντες να λύσουν.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-29099779147489564792010-08-04T07:38:00.001-07:002010-08-04T07:48:20.779-07:00Μια νότα αισιοδοξίας: “Η επανάσταση του Αυτονόητου”“…Oι σημερινοί Ρωμιοί πρέπει να αντικρίσουν το μέλλον, προσπαθώντας να επανακτήσουν την αρχαία εκείνη αρετή, την εργατικότητα και την φιλοπονία που υπήρχε στις ψυ¬χές των Eλλήνων · το αρχαίο πνεύμα των Eλλήνων ". <br />Μια παραίνεση που περιλαμβάνεται σε επιστολή του μεγάλου ποιητή της Aγγλίας, του John Milton (1608-1674), ο οποίος απαντά με τον τρόπο αυτόν σε εκκλήσεις για την απελευθέρωση του τουρκοκρατούμενου γένους, που θα του απευθύνει από το Παρίσι του Ρισελιέ ένας Αθηναίος της διασποράς, ο Λεονάρδος Φιλαράς. Μια ιστορική μαρτυρία με ιδιαίτερη αξία σήμερα (με τις ειρωνικές αναφορές στην κλασική αρχαιότητα, με τις οποίες διανθίζει ο ξένοςΤύπος τις δυσοιωνες προβλέψεις για την ελληνική Οικονομία), διότι αποτελεί ένα από τα πρώιμα δείγματα της νοοτροπίας που επικρατεί διαχρονικά στην Εσπερία: σε ποιό βαθμό, δηλαδή, είναι οι Νοέλληνες αντάξιοι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. <br />Ερώτημα υπαρξιακό για τη σημερινή μας συλλογική οντότητα που απαιτεί μια νηφάλια θεώρηση της μακραίωνης ιστορικής πορείας του Ελλληνισμού. Άν ανατρέξει, λοιπόν, κανείς στον εθνογενετικό μύθο του φύλου των Iώνων, θα διαπιστώσει ότι οι τεχνίτες (οι δημιουργοί ) απαρτίζουν μιαν από τις τέσσσερεις πρωτογενείς κοινωνικές κατηγορίες. Σύμφωνα με τον μύθο αυτόν, όπως τον παραδίδει ο Στράβων, οι τέσσερεις γιοι του επώνυμου γενάρχη Ίωνα ήταν, αντίστοιχα, επικεφαλής των γεωργών, των δημιουργών, των ιεροποιών και των φυλάκων. Ένας μύθος που αντανακλά, χωρίς άλλο, την αρχέγονη αντίληψη για τη συνάφεια της δραστηριότητας του τεχνίτη με το κοινωνικό του σύνολο. <br />O άνθρωπος ως δημιουργός τόσο στον τομέα του υλικού αλλά και του πνευματικού πολιτισμού αποτελεί ένα ζήτημα που παραμένει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος κατά τον 5ο π.X. αιώνα. Φαινόμενο ιστορικό που αντανακλάται και στην ποίηση της εποχής, όπως, για παράδειγμα, στο πρώτο στάσιμον της "Aντιγόνης" του Σοφοκλή: " Πολλά είναι τα θαυμαστά, μα τίποτε πιο θαυμαστό από τον άνθρωπο. Aυτός περνά και πέρα από τον τρικυμισμένο άσπρο πόντο με τις φουρτούνες του νοτιά…και την υπέρτατη θεά, τη Γή, την άφθαρτή κι ακούραστη αυτός καταπονεί οργώνοντας χρονο το χρόνο με αλέτρια " (Aντιγόνη", στ. 331 κ. ε. Μετάφραση Γ. Mαρκαντωνάτου, Aθήνα 1985, σ. 111).<br />Ένας ύμνος στην ανθρώπινη δημιουργία που καταλήγει ωστόσο με την επισήμανση ότι τόσο τα πνευματικά έργα όσο και τα δημιουργήματα της τεχνολογίας θα πρέπει να εμπνέονται από την αίσθηση του καθήκοντος απέναντι στο κοινωνικό σύνολο<br />Μια ιστορική παρακαταθήκη, την οποία, όπως φαίνεται, οι σημερινοί Νεοέλληνες έχουν αποβάλει από τη συλλογική τους συνείδηση: οι αιώνες του Βυζαντίου και της Τουρκοκρατίας που μεσολάβησαν από την Κλασική αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχουν σημαδέψει ανεξίτηλα τη συλλογική μας νοοτροπία: το βυζαντινό “σωματείον” και το τουρκικό “esnaf”, κλειστές επαγγελματικές ομάδες που θεραπεύουν εγωιστικά το ίδιο συμφέρον και λειτουργούν ακόμα ως ομάδες πίεσης, περιφρονώντας το κοινωνικό σύνολο.<br />Το “σωματείον” των ιδιοκτητών φορτηγών αναγκάστηκε (από τις επιταγές της ξενόφερτης “τρωικας”, ας μην το λησμονούμε) να βάλει προς το παρόν την ουρά κάτω από τα σκέλια. Σειρά έχουν τώρα οι αυτόκλητοι “κοινωνικοί αγωνιστές” της Δ.Ε.Η. και τα υπόλοιπα εσνάφια της μικροελλαδικής κοινωνίας.<br />Θα τους αντιμετωπίσει, άραγε, εξίσου αποτελεσματικά η “επανάσταση του αυτονόητου’ που διακηρύσσουν οι αιρετοί μας άρχοντες;Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-4088346408343414962010-07-21T07:18:00.000-07:002010-07-21T07:19:33.880-07:00Ρόζα Λουξεμπούργκ: ΥποθήκεςΗ εμπειρία από την τρέχουσα επικαιρότητα, (τη ζοφερη πραγματικότητα των ημερών μας, με την άνανδρη δολοφονία ενός συνανθρώπου μας από μια δράκα αυτοαποκαλούμενων “κοινωνικών αγωνιστών”) μας οδηγεί στη διαπίστωση πόσο επίκαιρη παραμένει σήμερα η θεώρηση μιας διανοούμενης που , πριν από έναν σχεδόν αιώνα, απαξίωνε την πολιτική δολοφονία ως μέσο για την επίτευξη των στόχων της προλεταριακής επανάστασης.<br />Γράφει λοιπόν η (δολοφονημένη τον Ιανουάριο του 1919 από γερμανούς φασίστες) Rosa Luxemburg : “Για να πετύχει τους στόχους της η προλεταριακή επανάσταση δεν χρειάζεται την τρομοκρατία, η ίδια μισεί και συχαίνεται τη δολοφονίσ ανθρώπων. Της είναι άλλωστε άχρηστα ως μέσα για τη διεξαγωγή του αγώνα, διότι μάχεται εναντίον θεσμών και όχι μεμονωμένων ατόμων… ( η εανάσταση) δεν είναι η απέλπιδα προσπάθεια κάποιας μειονότητας να προσαρμόσει δια της βίας τον υπόλοιπο κόσμο στα δικά της ιδεώδη προτυπα. (η Επανάσταση) είναι το γιγάντιο κίκημα των εκατομμυρίων από τη λαϊκή βάση, η οποία έχει προορισθεί να εκπληρώσει την ιστορική αποστολή και να μετατρέψει την ιστορική αναγκαιοτητα σε ρεαλιστική πραγματικότητα” ( Rosa Luxemburg, Gesammelte Werke, τ.4, 440 κ.ε.) .<br /> Δεν είναι όμως σήμερα απλώς επίκαιρη, λόγω της τρέχουσας συγκυρίας , η σκέψη της Ρ. Λουξεμπουργκ αλλά παραμένει διαχρονικά ως η κατεξοχήν έκφραση της εναλλακτικής εκδοχής του σοσιαλισμού. . ΄Ετσι κλασικός για την τάση που εκπροσωπεί, παραμένει ο ορισμός της για την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών : « Ελευθερία μόνο για τους κυβερνητικούς οπαδούς, μόνο για τα μέλη του κόμματος, όσο πολυπληθή και να είναι αυτά, δεν ε είναι διόλου ελευθερία. Η ελευθερία είναι πάντα και αποκλειστικά η ελευθερία που έχουν οι αντιφρονούντες. Τούτο όχι εξαιτίας κάποιους φανατικής αντίληψης περί Δικαίου αλλά διότι ο,τι αξιομνημόνευτο, ολοκληρωμένο αλλά και λυτρωτικό ενυπάρχει στην πολιτική ελευθερία εξαρτάται από το βασικό αυτό χαρακτηριστικό (την ελευθερία που απολαμβάνουν οι αντιφρονούντες), Χαρακτηριστικό που παύει να υπάρχει όταν η «Ελευθερία» αναχθεί σε κάποιο ιδιαίτερο προνόμιο».<br />Το παραπάνω χωρίο αποδίδει ακριβώς την πεμπτουσία του Δημοκρατικού σοσιαλισμού. Μια διακήρυξη ωστόσο, την οποία οι συνθήκες δεν επέτρεψαν να εφαρμοσθεί στην κυβερνητική πράξη. Οι όποιες πρώτες απόπειρες της εφαρμογής στην καθημερινή πράξη του «σοσιαλισμού με το ανθρώπινο πρόσωπο», (στη Χιλή του Αλλιεντε ή στην Τσεχοσλοβακία του Ντουμπτσεκ) θα ματαιωθούν γρήγορα από τις δυο παγκόσμιες Υπερδυνάμεις, οι οποίες θα αντιδράσουν σε κοινωνικούς «πειραματισμούς» που θέτουν υπο αμφσβήτηση τα δομικά χαρακτηριστικά του κρατούντος συστήματος. ΄ Ο σοσιαλισμός του Αλιέντε και ο πλουραλισμός του Ντουμπτσεκ αποτέλεσαν το κόκκινο πανί για τους πανίσχυρους γείτονες... <br />Η Ρόζα Λούξεμπουργκ , για να περάσουμε και στην τρέχουσα καθ’ημάς πραγματικότητα, αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα ιδεολογικό πρωτοπόρο του δημοκρατικού σοσιαλισμού, τον οποίο προσπαθούν στις μέρες μας να συγκροτήσουν ως μια συντεταγμένη πολιτική ενότητα , ως κόμμα, μεμονωμένα στελέχη που, όπως είναι γνωστό, αποσπάστηκαν απο το κόμμα , του οποίου στη Βουλή ηγείται ο κ. Τσίπρας, <br />Μπορεί όμως μια τέτοια απόπειρα να αποτελέσει και μια ρεαλιστική κυβερνητική εκδοχή;.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-72014552071379914042010-07-07T07:31:00.000-07:002010-07-07T07:32:02.462-07:00Ο αναχρονισμός ως φαινόενο του παρόντοςΚαθώς , όσο το θερινό ζώδιο διανύει την τροχιά του και η αποχαυνωτική ραστώνη προσλαμβάνει κάθε μέρα και ευρύτερες διαστάσεις στον ελλαδικό μας μικρόκοσμο, οι αποκαλύψεις για τη δημόσια διαφθορά που καθημερινά πληθαίνουν δεν φαίνεται να προκαλούν πλέον κάποια αντίδραση από την πλευρά του κοινωνικού συνόλου των αρχομένων. Διατελούμε όλοι μας πλέον, αυτό είναι βέβαιο, σε μια κατάσταση συλλογικού μιθριδατισμού απέναντι στα κατορθώματα των αιρετών μας αρχόντων. Δεδομένο που επιτρέπει στους ίδιους να προβάλλουν, θρασείς λαλίστατοι ,από τηλοψίας για να εκθειάσουν τα όποια έργα τους «χωρίς σύνεσιν, χωρίς αιδώ»....<br />Τις συνέπειες από τη δημόσια αυτή επίδειξη αυθάδειας από το μέρος των φαύλων αιρετών μας αρχόντων επιτείνει (εκτός από την αδράνεια από όλους εμάς τους «κοινούς υπηκόους» ) και η παντελής απουσία από το πολιτικό γίγνεσθαι ενός αντίπαλου δέους, ακριβέστερα: της προοδευτικής Αριστεράς. Μεταθέτοντας λοιπόν τη θεώρηση του ρόλου της εναλλακτικής εκδοχής της Αριστεράς στο σημερινό μας δημόσιο βίο μας για το επόμενο σημείωμα, θα επιχειρήσω σήμερα να προσεγγίσω την ιερή αγελάδα της «ορθόδοξης» Αριστεράς που κατευθύνεται από το ιερατείο των μελάθρων του Περσσού.<br />Το Κ.Κ.Ε. αποτελεί σήμερα ένα κατάλοιπο από το παρελθόν, κύριο γνώρισμα του οποίου αποτελεί η εμμονή σε μιαν ανακόλουθη συλλογιστική. Φαινόμενο, το οποίο σημαδεύει ανέκαθεν την ανθρώπινη ιστορία και που χαρακτηρίζεται από μιαν ιδιότυπη στατική θεώρηση του παρελθόντος. Μια αναχρονιστική εμμονή στην Ιστορία, η οποία συντηρεί, περα και πάνω από κάθε ιστορική αλληλουχία , ως ύψιστο ιδεολόγημα τη διαχρονικότητα ενός μύθου. Το Κ.Κ.Ε., με άλλα λόγια,, παραμένει σε μιαν ψευδο-επαναστατική εγρήγορση και, σε πείσμα των αντικειμενικών συντήκων της ρεαλιστικής πραγματικότητας δεν έχει να προσφέρει παρά την σοβιετοποίηση της κοινωνίας και της Οικονομίας.<br />Το Κ.Κ.Ε. αποτελεί σήμερα έναν παράγοντα αναχρονισμού, που απευθύνεται στο κοινωνικό μας σύνολο με έναν οιονεί ποιμαντορικό, άρα προτρεπτικό, λόγο που αγνοεί την προοπτική του χρόνου, την ιδιαιτερότητα των στιγμών που σήμερα βιώνουμε και την ιστορική αλληλουχία. Στα πλαίσια της υπερβατικής νοσταλγίας για τις «σοβιετικές ημέρες» που αποπνέει η ιδεολογία του, το νόημα της Ιστορίας βρίσκεται πέρα και πάνω από αυτήν. «Κι αυτή ακόμα η ανθρώπινη φύση καθίσται αντικείμενο της αναχρονιστικής θεώρησης . ΄Ολες οι γενεές του ανθρώπου βαρύνονται από το προπατορικό αμάρτημα, όπως και ‘όλοι οι Εβραίοι είναι ένοχοι για τη Σταύρωση. Οι Σταυροφόροι πίστευαν, έτσι, κτά τον 11ο αιώνα, ότι τιμωρούσαν όχι τους απογόνους, αλλά τους ίδιους τους φονεις του Ιησού. Οι αιώνες που είχαν ξυλίσει στο μεσοδιάστημα δεν είχαν καμιά σημάδια για αυτούς « (A. Gurevich, Categories of Medieval Culure, Λονδίνο 1985, σ.130).<br />Όχι, μέσα στην τρέχουσα συγκυρία δεν αποτελεί το ιερατείο του Αναχρονισμού, που εδρεύει στον Περισσό έναν παράγοντα κοινωνικής προόδου.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-53832174881773136052010-06-23T08:45:00.001-07:002010-06-23T08:45:38.334-07:00Τα δυο πρόσωπα του ΙανούΣε όσους από τους συνέλληνες, ( σαστισμένους από την ομοβροντία των μέτρων «δημοσιονομικής εξομάλυνσης» που ήδη εφαρμόζουν οι αιρετοί τους άρχοντες) επιτρέψουν οι ζοφερές συνθήκες να ορθώσουν κάπως την κεφαλή τους, θα αντικρίσουν, στην τρέχουσα πραγματικότητα που τους περιβάλλει, τη διπλή όψη του ρωμαϊκού θεού Ιανού: η Παγκοσμιοποίηση, όπως αυτή εμφανίζεται στις μέρες μας με τη δημοσιονομική κρίση που επικρατεί στις κοινωνίες του ύστερου καπιταλισμού στη Δύση, θα προβάλει με τη μια όψη, ενώ θα αντανακλάται από τη δεύτερη η παραδοσιακή, η πατροπαράδοτη δημόσια διαφθορά που σταθερά ξεχωρίζει τον κόσμο της καθ’ημάς Ανατολής από την Εσπερία.<br />Σε ό,τι αφορά στην πρώτη διάσταση της τρέχουσας πραγματικότητας οφείλει κανείς να παραδεχθεί ότι διεκδικούμε οι Νεοέλληνες μια παγκόσμια πρωτιά ανάμεσα στις κοινωνίες, όπου έχουν επικροτήσει οι συνθήκες του ύστερου καπιταλισμού. Παραμένοντας πιστοί στο σύστημα οι δικοί μας αιρετοί άρχοντες , προσφεύγουν σε μέτρα εγγενή προς τη λογική του, χωρίς καν να διανοηθούν να διαταράξουν, έστω και κατ’ ελάχιστο, το μηχανισμό του. Το μεγάλο κεφάλαιο (ιδιαίτερα το τραπεζικό αλλά και η χρηματιστηριακή σπέκουλα) παραμένει ασύδοτο και ελεύθερο να συσσωρεύει, το κέρδος από τη δραστηριότητά του, ενώ με τα μέτρα «δημοσιονομικής εξομάλυνσης» πλήττεται το κατ’εξοχήν μέρος που παράγει το υπερπροϊόν στην Οικονομία, οι εργαζόμενοι. Πάγωμα μισθών για τους ασθενέστερους αλλά., κυρίως, αφαίμαξη των αποδοχών της μεσαίας τάξης (τουλάχιστον 8.000 ευρώ , για παράδειγμα, για τους συνταξιούχους καθηγητές Α.Ε.Ι), ριζική αναθεώρηση επί τα χείρω του συνταξιοδοτικού συστήματος, χαλάρωση των μέτρων που προστατεύουν τον εργαζόμενο από την αυθαιρεσία του κεφαλαιούχου εργοδότη έχουν ήδη σπεύσει να θεσμοθετήσουν οι αιρετοί μας άρχοντες , διεκδικώντας, αν μη τι άλλο, τη φήμη των ρηξικέλευθων πρωτοπόρων στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία. Μέτρα, στα οποία, όπως βλέπουμε, προσφεύγουν στις μέρες μας ακόμα και χώρες με πιο ανεπτυγμένη οικονομία, όπως η Ισπανία, η Γερμανία, η Αγγλία αλλά και η Ιαπωνία.<br />Μέσα όμως στη γενική αυτή τάση της παγκοσμιοποίησης ξεχωρίζει η δική μας, η ελληνική διαφορά. Διότι, σε αντίθεση με τις δυτικές κοινωνίες (ιδιαίτερα με την Ιαπωνία) που συγκροτούνται από λαούς που, όπως δείχνουν τα πράγματα, επιδεικνύουν ένα είδος συλλογικής πειθαρχίας, στη μοκροελλαδική μας κοινωνία , η δυσθυμία του υπηκόου απέναντι στα μέτρα των ιθυνόντων αποδεικνύεται ότι έχει διαστάσεις δυσθεώρητες. Μια συλλογική αντίδραση των υπηκόων που την υποθάλπει η δραστηριότητα μιας πολιτικής παράταξης με ευάριθμους μεν οπαδούς, η οποία ωστόσο διακατέχεται από μιαν άκαιρη και αναχρονιστική ψευδο-επαναστατική ιδεολογία.<br />Το έτερο πρόσωπο του Ιανού που προβάλλει στις μέρες μας είναι η διαχρονική ιδιαιτερότητα που ενδημεί στο χώρο της καθ’ημάς Ανατολής. Είναι η δημόσια διαφθορά που, ανέκαθεν, ανθούσε στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλιάς από τη σύστασή της ως κράτος. Είναι η λεγόμενη « διαφθορά της καθημερινότητας», η «μικρή διαφθορά» (petty corruption) , όπως αυτή αποκαλύπτεται, για παράδειγμα, με τις εγκληματικές οικονομικές ταχυδακτυλουργίες ευάριθμων ταγών της υγείας στα δημόσια νοσοκομεία. Είναι όμως και η διαφθορά των κατά καιρούς αιρετών μας αρχόντων που σήμερα εμφανίζονται ακόμη δημηγορώντας δημόσια , χωρίς σύνεσιν, χωρίς αιδώ ....<br />Οι δυο όψεις του Ιανού, που προβάλλουν στην τρέχουσα μικροελλαδική μας καθημερινότητα .Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-55270423295598920262010-06-09T08:33:00.000-07:002010-06-09T08:34:48.702-07:00Μηδίσαντες και γραικύλοι - Eνα διαχρονικό φαινόμενοΜέσα στη γενικότερη κατάθλιψη που κυριαρχεί σήμερα και ενάντια στην καθημερινά διογκούμενη τάση αυτο-απαξίωσης που μας χαρακτηρίζει ως κοινωνικό σύνολο, ας επιχειρήσουμε στο σημείωμα αυτό ( σε μια προσπάθεια να υπερβούμε την γενικότερη κατάθλιψη και τη συλλογική μεμψιμοιρία που προσδιορίζουν την ιδιαιτερότητα των καιρών μας) μια σύντομη αναδρομή σε μια αντικειμενική διάσταση που χαρακτηρίζει διαχρονικά τη Ρωμιοσύνη: τη μακρά ιστορική μας διαδρομή, η οποία αποκαλύπτει και την αδιάλειπτη συνέχεια του Ελληνισμού ως ιστορικής κατηγορίας. <br />Η μακρά μας ιστορία λοιπόν, αποκαλύπτεται, αν θελήσουμε να την προσεγγίσουμε με νηφάλια διάθεση, ως ένα θλιβερό προνόμιο που διαθέτουμε ως έθνος. Διότι οι ιστορικές μας δέλτοι δεν περιλαμβάνουν μόνο σελίδες δόξης λαμπρές , αλλά διδάσκουν ότι μια βασική συνιστώσα της εθνικής μας ιδιοσυστασίας είναι εκείνη που, σε στιγμές κρίσης και παρακμής της ιστορικής μας περιπέτειας, ρίχνουν τη βαριά σκιά τους και μας καθιστούν κάθε άλλο παρά υπερήφανους. Είναι οι χρονικές στιγμές εκείνες που κάποιοι από τους κατά καιρούς άρχοντες θα προκρίνουν , σε καιρούς υπαρξιακής κρίσης του γένους, να υπηρετήσουν το ίδιον οικονομικό συμφέρον, προσχωρώντας, έναντι οικονομικού ανταλλάγματος, στο στρατόπεδο του εχθρού αντί να ταχθούν αλληλέγγυοι στο πλευρό του δοκιμαζόμενου κοινωνικού συνόλου.<br />Κοινά είναι τα τυπολογικά χαρακτηριστικά των κατά καιρούς εξoμ0τών του γένους, ενώ η ονομασία τους , κατά τις χρονικές περιστάσεις, ποικίλλει: είναι οι μηδίσαντες εκείνοι ΄Ιωνες σατραπίσκοι που, προτιμώντας τα υλικά αγαθά, τάχθηκαν στο πλευρό του Πέρση εισβολέα, είναι οι γραικύλοι (graeculi κατά τον περιφρονητικό χαρακτηρισμό του Κικέρωνα) που θα προσφέρουν τις καλές τους υπηρεσίες στο Ρωμαίο κατακτητή, οι κοτζαμπάσηδες της Τουρκοκρατίας και κάποιοι Φαναριώτες , υποχείρια της Υψηλής Πύλης, οι μαυραγορίτες, τέλος, και οι συνεργάτες του Γερμανού κατακτητή, οι οποίοι θα αποτελέσουν τον πυρήνα της μετεμφυλιακής Δεξιάς... <br />Θα παραμείνουν άραγε και οι μηδίσαντες των ημερών μας, όπως και οι παλαιότεροι της συνομοταξίας τους, ατιμώρητοι και θα εξακολουθήσουν να προκαλούν- χωρίς σύνεσιν, χωρίς αιδώ- το κοινό αίσθημα υπό την προστασία του νομικού εφευρήματος της παραγραφής που επινόησαν οι δυο μεγάλες κοινοβουλευτικές παρατάξεις; Θα εξακολουθήσουν άραγε να απολαμβάνουν τα υλικά αγαθά που απέκτησαν, με τα ποικίλης μορφής off shore αλισβερίσια παρέχοντας τις καλές τους υπηρεσίες σε ξένους οικονομικούς κολοσσούς, πολεμικές βιομηχανίες, οι οποίες είναι κυριολεκτικά οι θανάσιμοι εχθροί του κοινωνικού μας συνόλου σήμερα , διότι απομυζούν το εθνικό μας υπερπροϊόν, το υστέρημα του «κοινού» συνέλληνα με τα οπλικά συστήματα που μας παρέχουν;<br />Τα τελευταία εικοσιτετράωρα αποκαλύπτεται στα μάτια του «κοινού» συνέλληνα το μέγεθος της διαφθοράς που, όσο περνούν οι ώρες, διογκώνεται. Οι αποκαλύψεις των τελευτών ημερών (όσες τουλάχιστον ξεφύγουν από τον έλεγχο του διεφθαρμένου συστήματος της κομματοκρατίας) δείχνουν ότι , πέρα από την «μικρή διαφθορά» (petty corruption) φαινόμενο καθημερινό, απέναντι στο οποίο είχε ήδη αναπτύξει ένα είδος μιθριδατισμού η μικροελλαδική κοινωνία είχε αναπτυχθεί το καρκίνωμα της διαφθοράς των αιρετών μας αρχόντων. Οι μέρες που έρχονται θα αποκαλύψουν ότι το «λάδωμα» του κατώτερου γραφειοκράτη, το πατροπαράδοτο «μπαξίσι» για τον έφορο ή τον υπάλληλο της Πολεοδομίας ή το «φακελάκι» για το γιατρό (όρος τεχνικός που έχει ήδη περάσει ως δάνειο στη γλωσσική χρήση των κοινοτικών μας εταίρων) δεν αποτελούσαν μέχρι τώρα παρά ανώδυνες παρενέργειες του μικροελλαδικού μας συστήματος. <br />Ποιες διαστάσεις θα λάβει τότε η δυσθυμία του «καθημερινού» υπηκόου;Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-35457620888655481302010-05-26T07:21:00.000-07:002010-05-26T07:22:25.695-07:00«Τη λύση θα τη δώσει ο λαός»Παραμένοντας στο κλίμα των ημερών και αναζητώντας, με τις περιορισμένες δυνατότητες του «απλού» υπηκόου, κάποια ελπιδοφόρα αχτίδα στην άκρη του θεοσκότεινου τούνελ, όπου μας έχουν παρατήσει εκεί οι αιρετοί μας άρχοντες, αναλογίζομαι ότι και στην περίπτωση της τρέχουσας βαθιάς κρίσης που βιώνουμε ως κοινωνικό σύνολο θα πρέπει να έχει εφαρμογή μια, διαχρονική όσο και πανάρχαια, ιστορική εμπειρία: ότι δηλαδή στο κάθε φαινόμενο που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια του ιστορικού γίγνεσθαι ενυπάρχει και ο πυρήνας της αναίρεσής του.<br />Πασχίζοντας λοιπόν να διαπιστώσω, κατά πόσον έχει εφαρμογή και στην περίπτωση μας το αξίωμα που πρώτος διατύπωσε ο πατέρας του σύγχρονου ιστορικού στοχασμού. o G. F. Hegel, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι η «δυσθυμία του υπηκόου», έτσι όπως προσπάθησα να την περιγράψω στο προηγούμενο σημείωμα, θα αποτελέσει τον καταλύτη της μελλοντικής εξέλιξης. Η δυσθυμία του υπηκόου συνιστά κατά την τρέχουσα περίοδο τη μοναδική παράμετρο που βρίσκεται σε αυθεντική αντίθεση με την κρίση άλλά, και γενικότερα, την παρακμή, στην οποία μας έχει οδηγήσει ο απατηλός λαϊκισμός της κομματοκρατίας .<br />«Τη λύση θα τη δώσει ο λαός» σε πείσμα των όποιων μέτρων και χειρισμών πασχίσουν να εφαρμόσουν οι αιρετοί του άρχοντες. Μια απόφανση που δεν αποτελεί άλλο ένα slogan από το οπλοστάσιο των κενών κομματικών συνθημάτων που διαθέτει το κόμμα εκείνο που εξ ορισμού μονοπωλεί την έκφραση της λαϊκής βούλησης, αλλά ένα απόλυτο αξίωμα που εδράζεται στην αυθεντική ιστορική εμπειρία.<br /> Τρείς σημαδιακές ιστορικές στιγμές κατά την πρόσφατη περίοδο (1789, 1848, 1989) αναδεικνύουν περίτρανα την ορθότητα της ρήσης του Ηegel ότι ο «δόλος της Λογικής στην Ιστορία» ( « die List der Vernunft in der Geschichte»)δεν είναι άλλος από την «γενική βούληση», όπως την εκφράζει ο Διαφωτισμός, που αναδεικνύεται πάντοτε υπέρτερη από τους χειρισμούς των πολιτικών. ΄Ετσι, το 1789, η απόφαση του Λουδοβίκου 16ου να συγκαλέσει τη συνέλευση των εκπροσώπων των τριών τάξεων (Etats Generaux) θα είναι εκείνη που, αντί να αποτρέψει , θα επιταχύνει τις επαναστατικές διεργασίες στη Γαλλία. Το 1848 το περίτεχνο πλέγμα ισορροπίας δυνάμεων (που είχαν εξυφάνει , το 1815, οι μονάρχες της Ιεράς Συμμαχίας) θα αποδειχθεί αδύναμο να συγκρατήσει την ορμή του Εθνικισμού και του του Φιλελευθερισμού. Το 1989, τέλος, με την ουσιαστική ήττα της Υπερατλαντικής κοσμοκράτειρας, μας δείχνει πόσο μάταιες ήταν οι εκατόμβες του Βιετνάμ που είχαν ως μοναδική τους νομιμοποίηση τα αμερικανικά «σενάρια του ντόμινο»...<br />«Τη λύση θα τη δώσει ο λαός». Μια απόφανση, είναι αλήθεια, που σήμερα προβάλλεται συχνά από το μοναδικό πολιτικό σχηματισμό στη χώρα μας που συντηρεί , μαζί με τα ιερά για εκείνον κειμήλια του παρελθόντος στον περίβολο του κτιρίου του, έναν τελετουργικό και ψευδο- επαναστατικό πολιτικό λόγο. ΄Εναν λόγο χωρίς συνάφεια με τα αυθεντικά προβλήματα του παρόντος, ο οποίος παραμένει προσανατολισμένος σε ένα παρελθόν που έχει οριστικά καταδικαστεί από την αντικειμενική ιστορική εξέλιξη. Διότι η ηγεσία που εδρεύει στα μέλαθρα του Περισσού δεν έχει να υποδείξει (πβ. την συνέντευξη της κ. Παπαρήγα στην προχθεσινή Κ.Ε. ) παρά την «ανατροπή του Καπιταλισμού» και την επιστροφή στην αλήστου μνήμης σοβιετική οικονομία. <br /> Μια νοσταλγική αλλά άκαιρη για τις σημερινές συνθήκες πρόταση που αποκαλύπτει ότι και το ημέτερο Κ.Κ. αποτελεί και εκείνο έναν αναχρονισμό που επιβιώνει στις μέρες μας μόνο από την κεκτημένη ψευδο-προοδευτική του ταχύτητα.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-703915505557417062010-05-13T02:15:00.001-07:002010-05-13T02:15:33.443-07:00Ιστορικές αναλογίεςΟι κοσμογονικές αυτές ημέρες της κρίσης, με την οποία είμαστε όλοι μας αντιμέτωποι ως κοινωνικό σύνολο, ξαναφέρνουν στο νου τις «ημέρες της Βαϊμάρης», τη βαθιά δηλαδή οικονομική, πολιτειακή αλλά και πνευματική κρίση που επικράτησε στη Γερμανία κυρίως, αλλά και σε άλλες χώρες της Κ. Ευρώπης, κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου.<br /> Ενα κοινωνικό φαινόμενο το οποίο αντανακλάται τόσο από τη συλλογική συμπεριφορά των απλών πολιτών εκείνης της ιστορικής περιόδου, αλλά κυρίως από το όργανο επικοινωνίας τους, τη γλώσσα της καθημερινότητας.<br /> Ετσι με τη μοναδική ιδιότητα που έχει η γερμανική γλώσσα να σχηματίζει λέξεις πολυθεματικές, σύνθετες, που αποδίδουν μονολεκτικά με ακρίβεια το σημασιολογικό περιεχόμενο από σύνθετες έννοιες, θα προκύψουν κατά την περίοδο αυτή νεολογισμοί, λεκτικές ενότητες που εμφανίζονται όλο και συχνότερα στον προφορικό αλλά και τον γραπτό λόγο της περιόδου εκείνης και οι οποίες αποδίδουν ακριβώς το κοινό αίσθημα των αρχομένων.<br /> Οι νεολογισμοί, οι οποίοι θα περάσουν στην ευρύτατη χρήση και οι οποίοι χαρακτηρίζουν τον δημόσιο λόγο κατά την ιστορική περίοδο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης στη Γερμανία (1918-33), είναι οι λέξεις που εκφράζουν το συλλογικό φρόνημα και έχουν ως δεύτερο συνθετικό τη λέξη «δυσθυμία» (Verdrossenheit): «δυσθυμία κατά της πολιτικής» (Politikverdrossenheit), «δυσθυμία κατά του κράτους» (Staatsverdrossenheit),αλλά και συχνότερα «δυσθυμία κατά των κομμάτων» (Pateienverdrossenheit). Μια συλλογική συμπεριφορά που απορρέει από την απογοήτευση του «κοινού» υπηκόου από την πολιτεία των αιρετών αρχόντων του αλλά και από την κρίση επιβίωσης που αντιμετωπίζει κατά την περίοδο αυτή της οξείας οικονομικής κρίσης. Η δυσθυμία του κοινού πολίτη κατά των αιρετών αρχόντων του είναι διάχυτη και στις μέρες μας. Ενα δεδομένο, τα γενεσιουργά αίτια του οποίου δεν είναι διαφορετικά από εκείνα της φαινομενικά απόμακρης περιόδου της Βαϊμάρης.<br /> Διότι σήμερα είναι πλέον ξεκάθαρο ότι η κακοδαιμονία, που μας έχει οδηγήσει ως κοινωνία και ως κράτος στο χείλος του γκρεμού, οφείλεται στην ανικανότητα του κομματικού συστήματος (κυρίως: στην αβελτηρία των ηγετών του) να αντιμετωπίσει την κρίση. Δεν είναι δε διόλου τυχαίο (άλλη μια αναλογία των καθ' ημάς πραγμάτων με εκείνα της περιόδου της Βαϊμάρης) ότι η επωδός στην καθημερινή κουβέντα του κοσμάκη στα καφενεία εκφράζει συχνά τη νοσταλγία για τις μέρες της αλήστου μνήμης Απριλιανής «Επανάστασης»...<br /> Ενα επιπρόσθετο χαρακτηριστικό της τρέχουσας περιόδου της βαθιάς κρίσης που δοκιμάζει το κοινωνικό μας σύνολο είναι μια επιπλέον αναλογία που παραμένει ζωντανή στον δημόσιο βίο μας. Ενας κατ'εξοχήν αναχρονιστικός παράγοντας που εμποδίζει την όποια ανάπτυξη μιας αυθεντικής προοδευτικής πρωτοβουλίας από την πλευρά των αιρετών αρχόντων μας. Ο λόγος για τους δικούς μας Ταλιμπάν, τους ορκισμένους εχθρούς της οποιασδήποτε πρωτοβουλίας, η οποία δεν συνάδει με το δόγμα της δικής τους ιδεολογίας. Ο πολιτικός σχηματισμός που εδρεύει στα μέλαθρα του Περισσού, αλλά και η ψευδο-επαναστατική παραλλαγή του, το ποικιλόχρωμο συνονθύλευμα της Κουμουνδούρου, αποτελούν στις μέρες μας παράγοντες αναχρονισμού, οι οποίοι, χωρίς οι ίδιοι να προτείνουν κάποια ρεαλιστική έξοδο από την κρίση, έχουν καθηλωθεί σε έναν ακτιβισμό κενολόγων διακηρύξεων («νόμος είναι το δίκιο του εργάτη» - «την κρίση να πληρώσουν οι κεφαλαιοκράτες»). Ιστορικές αναλογίες που βιώνουμε όλοι μας σήμερα και οι οποίες εμποδίζουν προς το παρόν την έξοδο από τη βαθιά κρίση...Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-56907621974550282112010-04-28T07:48:00.000-07:002010-04-28T07:49:26.438-07:00Το τέλος μιας εποχήςΤα σημεία των καιρών, η αντικειμενική εξέλιξη των πραγμάτων κατά την πρόσφατη επικαιρότητα, οι υπομνήσεις και παραινέσεις από την πλευρά των Βορειευρωπαίων κοινοτικών μας εταίρων προς τους ελαφρομυαλους φτωχοδιάβολους Ρωμιούς να κάνουν επιτέλους κράτει με την άφρονα χρήση των κοινοτικών κονδυλίων. Όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας, οριστικά και αμετάκλητα πλέον μαρτυρούν ότι βιώνουμε όλοι μας το τέλος μιας εποχής .<br />Πράγματι, ένα κεφάλαιο από την νεοελληνική ιστορική μας περιπέτεια έκλεισε οριστικά στις μέρες που διανύουμε Πρόκειται για την περίοδο εκείνη της επίπλαστης ευμάρειας που απολαύσαμε ως κοινωνικό σύνολο, ξοδεύοντας από τα έτοιμα: σκορπώντας δηλαδή σε μη-παραγωγικές επενδύσεις (κυρίως στη χρηματοδότηση κρατικοδίαιτων οργανισμών και Μη Κυβερνητικων Οργανώσεων) τα χρήματα εκείνα που σήμερα ζητούμε (με τις γνωστές συνέπειες για την εθνική μας αξιοπρέπεια) από τους συμπατριώτες της Frau Μέρκελ.<br />Μια κατάσταση πραγμάτων που, όταν την αναλογίζομαι, ανασύρει αυθόρμητα από το υποσυνειδητό μου βιώματα προσωπικά, συνειρμούς υποκειμενικούς γεμάτους πικρή απογοήτευση. Αιφνίδια και όλες μαζί, διδέχονται οι εικόνες από το πρόσφατο παρελθόν η μια την άλλην: εκείνη του αειθαλούς μανδαρίνου σε Υπουργείο, που επι δεκαετίες έδινε τον δικό του τόνο (και χρηματοδοτούσε κατά την προσωπική του κρίση) ποικίλα “ερευνητικά” προγράμματα που θα προωθούσαν τα “εθνικά” μας θέματα;,. Της κυρίας συμβούλου Τύπου σε διπλωματική μας αποστολή στους Αντίποδες, που προπαγάνδιζε τις “εθνικές” θέσεις για το “Μακεδονικό”, μοιράζοντας φυλλάδια και μπροσούρες, οπου πρωταγωνιστούσε ο κομματικός της ηγέτης. Του (κομματικού) νομάρχη, που με τον δεκάρικό του λόγο στο επίσημο γεύμα για τους ξένους συνέδρους στη Θεσσαλονίκη, έσβησε με μια μονοκονδυλιά τον επιστημονικό χαρκτήρα του συνεδρίου. Του διευθυντή του Ε.Ο.Τ. σε χώρα της Κ. Ευρώπης που, μέχρι την αντικατάστασή του από τον επόμενο κομματικό ευνοούμενο, παρέμεινε ανύποπτος και αδαής περί την γλώσσα και τη νοοτροπία της χώρας, στην οποία υπηρέτησε. Του δασκάλου σε ελληνικό σχολείο του Εξωτερικού, που με κάθε ευκαιρία υπενθύμιζε το κύριο προσόν του, που δεν ήταν άλλο απο την κομματική του ταυτότητα. Της κομματικής καμαρίλας στον πρυτανικό προθάλαμο…<br />Μια συνομοταξία κομματικών “ημετέρων” που, δεκαετίες ολόκληρες, κράτησε απογοητευμένους τους άξιους και ικανούς μακριά από τις υπευθυνες θέσεις του κράτους και έδιωξε τους ταλαντούχους νέους στα ξένα. Μια ολόκληρη κάστα που ( παράπλευρη θετική συνέπεια από τη στερεψη των κοινοτικών κονδυλίων) ίσως εκλείψει οριστικά από το προσκήνιο του δημόσιου βίου μας.<br />Η νέα περίοδος της Νεοελληνικής ιστορίας που ανατέλλει θα αποτελέσει, εκτός των άλλων, και μια περίοδο κάθαρσης για το δημόσιο βίο της χώρας μας. Η αυστηρή λιτότητα που θα επιβληθεί από τους ξένους δανειστές μας θα περιορίσει ασφαλώς την, όπως την είχαμε συνηθίσει μέχρι τώρα, εθνική μας κυριαρχία, αποστερώντας έτσι από το διευθαρμένο κομματικό σύστημα από τις δυνατότητες ιδεολογικής χειραγώγησης του συλλογικού μας φρονήματος. <br />Ουδέν κακόν αμιγές καλού: ας ελπίσουμε όλοι μας ΄ότι η περίοδος της αυστηρής λιτότητας που αρχίζει θα αποτελέσει και μια περίοδο συλλογικής μας περισυλλογής και εδραίωσης της αντίληψης ότι, εκτός από την κομματική διφθορά που επικρατούσε μέχρι σήμερα, υπάρχει για τη χώρα μας και η οδός της ευγενούς άμιλλας και της αξιοκρατίας .Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-54674190677859093832010-04-14T07:27:00.000-07:002010-04-14T07:28:09.517-07:00Πως έχουν σήμερα τα πράγματα στην Αποικία" Mια από τις ιδιαιτερότητες της νεοελληνικής γλώσσας<br />είναι ότι αδυνατεί να εκφράσει τη σημασιολογική διαφορά,<br />που υπάρχει μεταξύ των λέξεων statesman και politician"<br />(ανώνυμος Nεοέλληνας)<br /><br /><br />Και με το σημερινό σημείωμα θα συνεχίσω την απόπειρα της υπόμνησης των “οικείων κακών’, τα γενεσιουργά αίτια των οποίων δεν εντοπίζονται παρά στα σωθικά αυτού του ιδίου του κοινωνικού μας σώματος. Φαινόμενο, πάνω στο οποίο (όπως τεκμηριώνεται από την πολύ πρόσφατη εκλογικη επιτυχία του καβαλιέρε Μπερλουσκόνι στη γείτονα Ιταλία) δεν διαθέτουμε βέβαια οι Νεοέλληνες το αποκλειστικό “κοπυραϊτ”, μπορούμε ωστόσο να ισχυριστούμε ότι η έντονη παρουσία του στο συλλογικό, το δημόσιο, βίο μας αποτελεί την αντανάκλαση ενός από τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της (ατομικής αλλά και της συλλογικής) ιδιοσυστασίας μας. Ο λόγος για την παρορμητική εκείνη πολυπραγμοσύνη, που αλλάζει τη φορά και την έντασή της οπως οι αέρηδες στο Αιγαίο, ανάλογα πάντα με την εφήμερη επικαιρότητα που, κατά περίσταση, επικρατεί στη χώρα της ‘”φαιδράς πορτοκαλλέας”.<br />Οι μεταμφιέσεις των πολιτικών , των αιρετών μας αρχοντων,, η μεταπήδησή τους από τον έναν ρόλο στον άλλον, αποτελούν στην αμέριμνη αυτή χώρα φαινόμενο συχνό, ιδιαίτερα σε εκείνους τους δημόσιους άνδρες που πασχίζουν να επιβιώσουν στον ιδεατό κόσμο της τηλεοπτικής θεαματικότητας, την ίδια στιγμή που η αμείλικτη εξέλιξη των πραγμάτων οδηγεί όλους μας- άρχοντες και αρχόμενους, τωρινούς και μελλούμενους- σε καταστάσεις ανεπανόρθωτες. <br />Κορυφαίο και χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του, μέχρι χθές, Πρωθυπουργού μας, ο οποίος, ως αρχηγός τη Αξιωματιής αντιπολίτευσης, εμφανιζόταν δημόσια με τη ρομφαία του μεγάλου Αναμορφωτή, διαβεβαιώνοντας σε όλους τους τόνους ότι θα επιβάλει στο εσωτερικό της χώρας την κάθαρση από τη διαφθορά ( αρχίζοντας από… τις κατσαρίδες που κυνηγούσε στις δημόσιες εμφανισεις του προεκλογικά στα νοσοκομεία ) και ότι θα αποκαταστήσει το γόητρο της χώρας ως κοινοτικού εταίρου , δίνοντας ο ίδιος τη μάχη για περισσότερους κοινοτικούς πόρους με τις συχνές εμφανίσεις του στις Βρυξέλλες. Μια δημόσια συμπεριφορά που , όπως αποκαλύπτει η τραγική πραγματικότητα, αποδείχθηκε ως κενός θεατρινισμός, όταν ο πρωταγωνιστής του δημόσιου βιου, διαισθανόμενος πρώτος τα επικείμενα τραγικά επακόλουθα, αποφάσισεσε να αλλάξει το ρόλο του και εγκαταλείποντας το ρόλο του πρωτεργάτη-αναμορφωτή, να μεταμορφωθεί σε αναχωρητή από το δημόσιο βίο, οδηγώντας τη χώρα στην περιπέτεια των εκλογών. Σήμερα διάγει τον βίο του επί τιμή δημόσιου άνδρα, απαλλαγμένος από κάθε έγνοια ότι θα λογοδοτήσει ποτέ για τις ενέργειες και την πολιτεία του κατά την πρωθυπουργική του περίοδο.<br />Η πενταετία του νεο-Καραμανλισμού, θα καταγραφεί στις ιστορικές μας δέλτους ως μια περίοδος οπισθοδρόμησης στα δημόσια πράγματα της χώρας μας. Διαπίστωση που, όσο περνούν οι μέρες αναδεικνύεται όλο και περισσσότερο ως ρεαλιστική και προσδίδει μια προφητική διάσταση στον ποιητικό λόγο του μεγάλου Αλεξανδρινού μας ποιητή, ο οποίος βλέπει” να έφθασε ο καιρός να φέρουμε Πολιτικό Αναμορφωτή “ στην Αποικία.<br />Στην κατάσταση των δημοσίων πραγμάτων στην οποία μας οδήγησε η πολιτεία των, μέχρι χθές, αιρετών μας αρχόντων δεν απομένει στον “κοινό” συμπολίτη μας, παρά να αναζητήσει κάποια παραμυθία στην κατακλείδα του Καβαφικού ποιήματος<br /> Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός.<br />Να μη βιαζόμεθα· είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία.<br />Τα πρόωρα μέτρα φέρνουν μεταμέλεια.<br />Έχει άτοπα πολλά, βεβαίως και δυστυχώς, η Aποικία.<br />Όμως υπάρχει τι το ανθρώπινον χωρίς ατέλεια;<br />Και τέλος πάντων, να, τραβούμ’ εμπρός.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-56349075790701672882010-03-31T06:59:00.000-07:002010-03-31T07:04:57.223-07:00Περί ετεροτοπίας συνέχειαΚατέβηκε,λένε, κάποτε ο Παντοδύναμος στη γή, σε μια . χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου η τυφλή συντεχνιακή ιδιοτέλεια υπερισχύει ακόμα και εκείνου του κοινού κοινωνικού συμφέροντος. Ζήτησε τότε να φέρουν ενώπιόν του έναν από τους κατοίκους της χώρας αυτής, τον οποίον και ρώτησε, ποια θα ήταν η μεγαλύτερη χάρη που θα ζητούσε ο ίδιος από το Θεό. Χωρίς να διστάσει τότε ο Ρωμιός εκείνος του απάντησε: «να ψοφήσει η γίδα του γείτονα»... <br /> Μια αυθεντική λαϊκή παράδοση, η οποία ίσως αδικεί την άδολη φιλοπατρία πολλών ξενιτεμένων Ρωμιών που αναδείχθηκαν στο παρελθόν σε εθνικούς ευεργέτες ή κάποιων μεταναστών τρίτης γενιάς σε μακρινές χώρες σήμερα, που διατηρούν ακόμα ρομαντικά αισθήματα φιλαλληλίας για τους ομογενείς τους στη γενέτειρα των προγόνων τους. Παράδοση, ωστόσο, η οποία αντικατοπτρίζει πιστά τη διαχρονική νοοτροπία του Νεοέλληνα. ‘Ετσι (για να επανέλθω στα περί ετεροτοπίας του προ-προηγούμενου σημειώματος) αν το στοιχείο της αντιπαλότητας είναι εκείνο που προσδιορίζει τη σχέση των διαφόρων ομάδων (των «ετεροτοπιών») μεταξύ τους, προσδίδοντας στη νεοελληνική κοινωνία έναν αναχρονιστικά πρωτόγονο χαρακτήρα, είναι το στοιχείο του φθόνου εκείνο, το οποίο κυρίαρχα καθορίζει τις διαπροσωπικές σχέσεις και τη , μεσογειακή, συμπεριφορά και νοοτροπία όλων ημών των σημερινών Νεο-ελλαδιτών.<br />Ο περιορισμένος χώρος του σημειώματος αυτού δεν επιτρέπει εδώ παρά την παράθεση ενός δείγματος του εγωκεντρισμού, στοιχείου που, διυποκειμενικά, χαρακτηρίζει την κοινωνική συμπεριφορά των νεο-ελλαδιτών. Μελετώντας κανείς τον κώδικα προφορικής επικοινωνίας, τη νεοελληνική γλώσσα ( μια αντικειμενική κατηγορία, όπoυ αντανακλώνται οι ανθρώπινες σχέσεις) διαπιστώνει ότι περιλαμβάνει λέξεις, το σημασιολογικό περιεχόμενο tvν οποίων μόνο περιφραστικά θα μπορούσε να αποδοθεί σε μια οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή διάλεκτο. Η λέξη «ρουσφέτι», για παράδειγμα (αμετάφραστη μονολεκτικά σε μια ευρωπαϊκή γλώσσα) που σημαίνει την αμφίδρομη σχέση εξάρτησης πολιτικού και ψηφοφόρου, χαρακτηρίζει μια σχέση-κλειδί στη λειτουργία του πελατειακού συστήματος μιας κοινωνίας, όπου η παροχή ίσων ευκαιριών και η αξιοκρατία δεν αποτελούν παρά κενές επικlήσεις στα πλαίσια της προεκλογικής τελετουργίας. Με τη λέξη «ατσίδας» (το έτυμο της οποίας χάνεται στα σκοτάδια των χρόνων της Τουρκοκρατίας) χαρακτηρίζουμε εμείς οι Νεοέλληνες, το άτομο εκείνο που, χωρίς ιδιαίτερη προσήλωση σε ηθικούς κανόνες, έχει αναρριχηθεί στα ύψη της κοινωνικής κλίμακας.<br />Από την άλλη πλευρά, τις έννοιες εκείνες που εκφράζονται μονολεκτικά σε μια κοινωνία, όπου ο σεβασμός στα δικαιώματα του πλησίον αποτελεί αυτονόητο κανόνα καθημερινής συμπεριφοράς δεν μπορεί η Κοινή νεοελληνική μας γλώσσα να αποδώσει παρά περιφραστικά. Τη γερμανική λέξη, για παράδειγμα,Ruecksicht (αλλά και την ταυτόσημη τσεχική ohled) που σημαίνει : «να μην γυρίζει κανείς την πλάτη του στον διπλανό του, αλλά να βλέπει και να σέβεται τα δικαιώματά του» αδυνατούμε εμείς οι Νεοέλληνες να αποδώσουμε μονολεκτικά...<br />Η κυρίαρχη θέση του φαινομένου της ετεροτοπίας στο δημόσιο βίο της χώρας μας αντανακλάται κατ’εξοχήν και στους οργανωμένους πολιτικούς σχηματισμούς, στα κόμματα. Γεννημένα από τα σπλάγχνα μιας κοινωνίας κατακερματισμένης σε ετεροτοπίες, ομάδες που αδιαφορούν η μια για την τύχη της άλλης, τα σημερινά πολιτικά κόμματα δεν θα μπορούσαν να έχουν άλλη ύψιστη αρχή, από εκείνην της κατά περίστασιν θωπείας μιας από τις παραπάνω ομάδες. <br />Κανόνας από τον οποίο δεν εξαιρείται ούτε το κόμμα εκείνο, που, θεωρητικά, ταυτίζεται με τους «κοινωνικούς αγώνες» μιας και μόνον τάξης , του λεγόμενου προλεταριάτου...<br />(έπεται συνέχεια)Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-62828381794833838392010-03-24T08:55:00.000-07:002010-03-24T08:56:47.026-07:00Attn.: Readers from British Columbia Canada onlyΑν το επιθυμείτε, μπορείτε μέσω του e-mail μου (victor@the.forthnet.gr) να μου δώσετε<br /> διευθύνσεις για να σας στείλω (χωρις, εννοείται, κάποια υποχρεώση του παραλήπτη)<br /> δημοσιe;yματα και βιβλία μου.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-91203754648967962272010-03-17T05:52:00.000-07:002010-03-17T05:53:34.223-07:00Περί Tευτονικής υπεροψίαςΣτο πρώτο μέρος του "Φάουστ", στη σκηνή έξω από την πύλη, παρουσιάζει ο Γκέτε τους "κάθε λογής" περιπατητές να εκθέτουν ο καθένας τη δική του άποψη για τη γενικότερη κατάσταση της εποχής τους. Mάστορες, καμαριέρες, σπουδαστές, στρατιώτες και άλλοι, συνθέτουν με τους σύντομους μονολόγους τους ένα πολυποίκιλο μωσαϊκό: "τη φωνή του λαού", όπως θα την ονομάσει με μιαν αδιόρατη ειρωνεία αυτός ο ποιητής-άρχοντας.<br />Aπό την πολύχρωμη αυτή παλέτα δεν λείπει και ο εκπρόσωπος της μεσαίας αστικής τάξης, που με τη δήλωσή του προσθέτει ένα χαρακτηριστικό δείγμα νοοτροπίας της κοινωνικής αυτής κατηγορίας: "Δεν υπάρχει για 'μένα", λέει, "καλύτερη απασχόληση για τις Kυριακές και τις γιορτές από μια κουβέντα γύρω από τον πόλεμο και τις πολεμικές ιαχές, όταν μακριά, στα βάθη της Tουρκίας, οι λαοί αλληλοσφάζονται". <br />Κατά τους δυο γεμάτους αιώνες που ακολούθησαν ( ναι, κυριολεκτικά μέχρι τις μέρες μας) το πνεύμα αυτού του μεγαλοαστού βρυκολάκιασε διαχρονικά στο δημόσιο βίο της πατρίδας του Γκέτε καθ’όλη τη διάρκεια των καθεστωτικών φάσεων της ως κρατικού μορφώματος. Μετά την συνένωση την γερμανικών κρατιδίων το 1871 από τον Βίσμαρκ και τη δημιουργία του επονομαζόμενου “Β’ Ρά¨ιχ” ο γερμανός μεγαλοαστός δεν περιορίζεται μόνον να παρακολουθεί απλώς μέσα από την θαλπωρή της ιδιοκτησίας του από την εφημερίδα του τις περιπέτειες των "εξωτικών" λαών στη μακρινή Aνατολή, αλλά σκαρφίζεται και τις λύσεις για τα προβλήματα των ιθαγενών.. Ως μεγαλομέτοχος πλέον της πολεμικής βιομηχανίας της χώρας του θα μεριμνήσει για το αυγάτισμα, τη συσσώρευση του κεφαλαίου του που προέρχεται από την αφαίμαξη του υπερπροϊόντος των “ανώριμων” λαών μέσω των εξαγωγών ολοένα και πιο εξελιγμένων φονικών συστημάτων. <br />Ο ήρωάς μας πλέον ανήκει στην τάξη των Kriegsgewinnler ( τεχνικός όρος που αποδίδει, με τη θαυμαστή επάρκεια της γερμανικής γλώσσας, τον κερδοσκόπο που επενδύει στον πόλεμο) που είναι και οι αφανείς πρωταγωνιστές των δυο παγκοσμίων πολέμων. Μια στάση ζωής που τη συνοδεύει η διαχρονική υπεροψία που θα αποτελέσει και το φυτώριο για το καθεστώς εκείνο, το “Γ’ Ράϊχ “ που θα εφαρμόσει με τη στυγερή του πράξη τις δικές του "τελικές λύσεις" στους "κατώτερους λαούς" της Eυρώπης...<br />Η τευτονική υπεροψία απέναντι στην χρεωκοπημένη σημερινή Ελλάδα που εκφράζεται τόσο από τα γερμανικά Μ.Ε. όσο και από την άρνηση της επίσημης Γερμανίας να συνδράμει οικονομικά τον “άφρονα” εταίρο της βρίσκονται και σήμερα στην πρώτη θέση της επικαιρότητας. ΄Ενα δεδομένο που οδηγεί τον “κοιν’ο” συμπολίτη μας στο καταθλιπτικό ερώτημα πότε βρισκόμασταν σε χειρότερη θέση ως κοινωνικό σύνολο: στους χρόνους της γερμανικής κατοχής της πατρίδος μας, όταν εκχωρήθηκε, με τη γνωστή μεθόδευση, στο γερμανικό “Γ’ Ράίχ” το “δάνειο” ή σήμερα που, όντας με το υστέρημα του εθνικού μας υπερπροϊόντος από τους καλύτερους πελάτες της γερμανικής πολεμικής βιομηχανίας, βιώνουμε τον απροκάλυπτο εκβιασμό των πολεμικών βαρόνων στη χώρα της κ. Μέρκελ για να παραμείνουμε προσδεδεμένοι ως οικονομικοί είλωτες της πολεμικής της βιομηχανίας. <br />Ερώτημα ωστόσο, το οποίο (όπως θα διαπιστώσει κανείς από τα δημοσιεύματα στον γερμανικό τύπο) δεν απασχολεί μόνον τον κοινό συνέλληνα, αλλά και την προοδευτική διανόηση στη σημερινή Γερμανία. Είναι αυτή η “άλλη” Γερμανία που είχα την καλή τύχη να γνωρίσω στα χρόνια της νιότης και των σπουδών μου εκεί. Είναι η Γερμανία των ποιητών και των στοχαστών που, για καλή μας τύχη, δεν έχει εξαφανισθεί από τη βαρβαρότητα των ημερών μας.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-3542382398607840142010-03-03T07:30:00.001-08:002010-03-03T07:30:55.983-08:00Ένα ελληνικό κοινωνικό φαινόμενο: η ΕτεροτοπίαΗ . οπωσδήποτε αρνητική, δημοσιότητα , που συνοδεύει σε διεθνές επίπεδο, τη χώρα μας σήμερα, οι δυσοίωνες προοπτικές που προδιαγράφονται, (ουσιαστικά: η χρεοκοπία μας ως κράτος, που δεν έχουμε ακόμα αντιληφθεί πλήρως), αλλά (το χειρότερο), η αυτοκαταστροφική μας συλλογική εμμονή να αναζητούμε τη ρίζα της κακοδαιμονίας μας σε κάποιες φαντασιακές και υπερβατικές κατηγορίες, ( όπως την «ανθελληνική συνωμοσία» ή το «διεθνές κεφάλαιο») είναι οι παράγοντες εκείνοι που υπαγορεύουν τις απαισιόδοξες διαθέσεις με τις οποίες συντάσσεται του σημερινό μου σημειώμα. Υπό το κράτος λοιπόν της αμηχανίας που διακατέχει τον «κοινό» συνέλληνα θα πασχίσω να αναζητήσω την αιτία της κρίσης όχι σε κάποιους εξωγενείς παράγοντες, αλλά σ’αυτήν την ίδια την ιστορική μας περιπέτεια ως κοινωνικού συνόλου.<br />Η πατρίδα μας συνιστά, ως πολιτειακή πραγματικότητα, μιαν αποκλειστικότητα, διότι- μόνη αυτή στη σημερινή Ευρώπη- παρουσιάζει το φαινόμενο του συνταγματικού συγκρητισμού , της επιβίωσης δηλαδή αρχέγονων στοιχείων εθιμικού δικαίου, τα οποία, στην καθημερινή πράξη, υπερισχύουν πολλές φορές και αυτών ακόμα των προσδιορισμένων από το γραπτό Σύνταγμα θεσμών. ΄Ετσι ο θρησκειολογικός όρος «συγκρητισμός» περιγράφει πληρέστερα την πραγματικότητα που χαρακτηρίζει το δημόσιο βίο της σημερινής Ελλάδος. Ενός , τυπικά, κράτους-μέλους της Ε.Ε., το οποίο, αν και δανείστηκε από τη Δύση τους πολιτειακούς θεσμούς του σύγχρονου κοινοβουλευτικού πολιτεύματος, εξακολουθεί να διατηρεί στη συλλογική νοοτροπία των υπηκόων του έθιμα και πρακτικές από το μεσαιωνικό παρελθόν της χώρας αλλά και από τους χρόνους της Τουρκοκρατίας, Χαρακτηριστική είναι εδώ η στάση τόσο κάποιων από τους κατά καιρούς αιρετούς άρχοντες όσο και συλλογικών φορέων εκπροσώπησης, οι οποίοι, σε στιγμές από τις συνήθεις εσωτερικές μας κρίσεις, διατείνονται ότι «πάνω από τους (συνταγματικούς ) θεσμούς παραμένει η βούληση του λαού».<br />Παρακάμπτοντας όμως τις ιστορικές αιτίες του φαινομένου, αξίζει ( τώρα ιδιαίτερα με την εθνική μας αυτοκαταστροφή που επίκειται από το ξέσπασμα των «ταξικών» αγώνων που θα προκαλέσουν τα οργανωμένα συνδικάτα)να αναλογιστούμε τις συνέπειες που επίκεινται.<br />Η εικόνα , την οποία παρουσιάζει η σημερινή Ελλάδα σε κάθε αμέτοχο ξένο παρατηρητή είναι εκείνη μιας κοινωνίας κατακερματισμένης σε ένα πλήθος από ομάδες, οι οποίες, αν δεν αλληλοσπαράσσονται, αδιαφορούν η μια για την τύχη της άλλης. Φαινόμενο, το οποίο αδυνατεί να προσεγγίσει κανείς με τις συμβατικές μεθόδους κοινωνικής έρευνας, αλλά και με την οποιανδήποτε παραλλαγή νεοεγελιανής (κοινώς: «μαρξιστικός»0 θεώρησης περί ταξικης αντίθεσης.<br />Οι σημερινοί υπήκοοι της χώρας-μέλους της Ε.Ε. αποτελούν μια συμπαγή εθνογλωσσική ενότητα με κοινές, μακραίωνες ιστορικές εμπειρίες και κοινό ένδοξο παρελθόν, κοινή γλώσσα και θρησκεία. Στους κόλπους όμως της ελληνικής κοινωνίας συνυπάρχουν απλώς – χωρίς τον (αυτονόητο για μια σύγχρονη πολιτισμένη κοινωνία) συνεκτικό ιστό της έμπρακτης και ενσυνείδητης κοινωνικής αλληλεγγύης- εσωστρεφείς και περιχαρακωμένες μέσα στην ιδιοτέλειά τους, οι παραπάνω ομάδες. <br /> ΄Ενα αξιοπερίεργο απολίθωμα για τους Ευρωπαίους εταίρους, αλλά αδηφάγο καρκίνωμα για το κοινωνικό μωσαϊκό της σημερινής Ελλάδος, το αναχρονιστικό αυτό φαινόμενο της επιβίωσης του βυζαντινού σωματείου (κλειστής επαγγελματικής συντεχνίας) και του esnaf της Τουρκοκρατίας, η κάθε ομάδα αποτελεί έναν κλειστό μικρόκοσμο που αυτοπροσδιορίζεται σε αντιδιαστολή με όλες τις υπόλοιπες. Μια νησίδα απομονωμένη, όπ0υ δεν ισχύουν ο κοινωνικός συμβιβασμός και η αλληλεγγύη, ο χώρος αυτός αποτελεί, σύμφωνα με τον προσφυή χαρακτηρισμό του Μ. Φουκώ , την ετεροτοπία. ΄Εναν κόσμο «έτερο» (mundus idem et alter) στο χώρο ενός δεδομένου ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.<br />Με τις ετεροτοπίες θα ασχοληθούμε και στο επόμενο σημείωμα, όταν πλέον θα έχουν εξαγγελθεί τα κυβερνητικά μέτρα που, οπωσδήποτε, θα αφυπνίσουν την ιδιοτέλεια της μιας ή της άλλης κλειστής ομάδας....Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-41122839000887721702010-02-17T07:15:00.001-08:002010-02-17T07:15:41.656-08:00Σημειώσεις στο περιθώριο της τρέχουσας επικαιρότητας« Ο άνθρωπος είναι, πολλές φορές, ο ίδιος αφεντικό της μοίρας του. Ας μην αναζητούμε λοιπόν, αγαπητέ Βρούτε, το στίγμα του εθελόδουλου σε κάποιο αστρικό μας ζώδιο, αλλά στον ίδιο τον εαυτό μας» <br />« H Iστορία δεν πράττει τίποτε, δεν διαθέτει κάποιον απερίγραπτο πλούτο δυνατοτήτων, δεν μάχεται αγώνες! Aντίθετα, ο άνθρωπος είναι εκείνος, που ενεργεί, που έχει όλες τις δυνατότητες, που αγωνίζεται· δεν είναι διόλου η "Iστορία", που , σαν να ήταν κάποιο ιδιαίτερο άτομο, μεταχειρίζεται τον άνθρωπο ως μέσον για να επιτύχει τους στόχους της. H Iστορία δεν είναι τίποτε άλλο παρά οι πράξεις των ανθρώπων, που επιδιώκουν τους δικούς τους σκοπούς "<br />Δυόμισι περίπου αιώνες χωρίζουν χρονικά τα δυο παραπάνω αποσπάσματα. Παραθέματα από δυο γραμματειακά είδη διαφορετικά, που αντανακλούν, ωστόσο, τόσο για τον ποιητή (Σαίξπηρ, «Ιούλιος Καίσαρ»)όσο και για τους δυο νεο -εγελιανούς κοινωνικούς οραματιστές ( K. Mάρξ- Φ. Έγκελς, «H Aγία Oικογένεια») μια ταυτόσημη ανθρωποκεντρική θεώρηση του ιστορικού γίγνεσθαι. Η ελεύθερη ανθρώπινη βούληση που ενεργεί αυτόνομη , η ανθρώπινη πράξη που αναπτύσσεται ελεύθερη από κάποιους υπερβατικούς παράγοντες – μια εμπειρία που επαναλαμβάνεται, καλύπτοντας ολόκληρο το χρονικό φάσμα της ανθρώπινης Ιστορίας, από τους αρχαιότατους χρόνους μέχρι, κυριολεκτικά, τις μέρες μας. <br />Αφού όμως ο ανθρώπινος παράγων αποτελεί ένα κατεξοχήν γενεσιουργό αίτιο που υπαγορεύει την ιστορική εξέλιξη, θα πρέπει να δεχθούμε ότι στην Ιστορία παραμένει πάντα ανοιχτή μια δυνητική εξέλιξη. Με άλλα λόγια, τα γεγονότα εξελίσσονται ανάλογα με την ενεργό πράξη του ατόμου που είναι και ο εκάστοτε φορέας της Εξουσίας. Το παράδειγμα που χρησιμοποιούμε για την περίπτωση αυτήν είναι, νομίζω, διδακτικό: όταν θέτει κανείς το (ρητορικό) ερώτημα «που θα βρισκόταν η Ελλάδα σήμερα, αν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής (senior), δεν ακολουθούσε την πολιτική της ένταξής μας στην τότε ΕΟΚ» θεωρεί ως δεδομένη μια διαφορετική αλληλουχία των γεγονότων που ακολούθησαν μετά την πολιτική πράξη του εν λόγω πολιτικού άνδρα. Μια διαφορετική εξέλιξη, δηλαδή, κατά την τελευταία τριακονταετία της ιστορικής μας περιπέτειας.<br />Καταμεσίς στη δίνη των γεγονότων μιας ζοφερής πραγματικότητας που μας περιβάλλει, μέσα στην τρέχουσα κρίση που βιώνουμε ως κοινωνικό σύνολο, αποτελεί, νομίζω, μια επιτακτική ανάγκη να προσφύγουμε στην ιστορική εμπειρία και, υπερβαίνοντας τις όποιες μικροκομματικές μας διαφορές ή, ακόμα, και τα όποια επιμέρους συντεχνιακά μας υλικά συμφέροντα, να αξιολογήσουμε την πολιτική πράξη των αιρετών μας αρχόντων και, ανάλογα, να προσαρμόσουμε κι’εμείς ως κοινωνικό σύνολο την συλλογική μας συμπεριφορά. <br />Άδηλο είναι βέβαια το μέλλον και δυσθεώρητες για τον κοινό πολίτη οι συνέπειες από την πολιτική πράξη των σημερινών αιρετών μας αρχόντων, οι ενέργειες των οποίων μας παρέχουν ωστόσο ένα μέτρο σύγκρισης και για τη δική μας συμπεριφορά ως αρχομένων. Ξεκάθαρη είναι ωστόσο σήμερα η πολιτεία των δυο πρωταγωνιστών της πολιτικής μας σκηνής, οι οποίοι γνώριζαν και οι δυο τους τις συνέπειες της δημοσιονομικής κρίσης που βρίσκεται ήδη σε πλήρη εξέλιξη. Ο ένας, ο προηγούμενος πρωθυπουργός, προτίμησε να ακολουθήσει την οδό των εκλογών και παραμένει έκτοτε ρίψασπις και ιδιοτεύων. Ο έτερος ανήλθε στην εξουσία έχοντας την πρόδηλη πρόθεση να εφαρμόσει τις νεοφιλελεύθερες συνταγές των Βρυξελλών, παραμερίζοντας ακόμα και τις βασικές αρχές της σοσιαλιστικής ιδεολογίας του. <br />Μια απόπειρα υπέρβασης, μια ρεαλπολιτίκ, την οποία, στους χαλεπούς καιρούς μας, δεν μας μένει παρά να στηρίξουμε με τη στάση μας.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-19657937646715373562010-02-03T07:47:00.001-08:002010-02-03T07:47:36.644-08:00Είδωλα και εικόνεςΕίδωλα και εικόνες<br /><br /><br />΄Οσο περνούν οι μέρες, όσο βουλιάζουμε ως κοινωνικό σύνολο ακόμη πιο βαθιά στο τέναγος της πρωτόφαντης οικονομικής κρίσης, τόσο περισσότερο αποκαλύπτονται μπρός στα μάτια του κάθε απλού συνέλληνα όλο και περισσότερες λεπτομέρειες από το τερατούργημα που μας άφησε “πεσκέσι”, εγκαταλειποντας τα δώματα της Εξουσίας, η προηγούμενη κυβέρνηση και ο αρχηγός της. Το μέγεθος του φαινομένου αυτού (στο οποίο στο προσεχές μέλλον θα αναφερόμαστε πλέον χρησιμοποιώντας αυγκεκριμένους τεχνικούς όρους της νομικής επιστήμης) εμφανίστηκε μάλιστα προχθές- με την δραματική έκκληση του σημερινού πρωθυπουργου, στα αισθήματα φιλοπατρίας όλων μας- σε μια πληρέστερη διάσταση.<br /> Τώρα φάνηκε ξεκάθαρα- μετά τη δραματική έκκληση του σημ. Πρωθυπουργού, ο οποίος, ευθαρσώς, πήρε και την ευθύνη για τα αναμφισβήτητα επαχθή μέτρα του Προγράμματος Σταθερότητος- ο αυθεντικός χαρακτήρας της δημόσιας εικόνας που καλλιεργούσε σε όλο το διάστημα της διακυβέρνησής του, ο προηγούμενος αιρετός μας ηγέτης. ΄Ενα στιλ σοβαροφάνειας με εξαγγελίες για κάποιες δραματικές αποφάσεις (“για το καλό” του σημερινού πληθυμού) που όμως δεν παρουσιάστηκαν ποτέ. Η δημόσια εμφάνιση του τέως πρωθυπουργού παρέμεινε, σε όλη τη διάρκεια της πενταετούς θητείας του, ένα εκτόπλασμα, ένα είδωλο χωρις κάποιο αυθεντικό πρωτότυπο. Μια δημόσια εικόνα, την οποία ο τέως πρωθυπουργός αποκαθήλωσε ο ίδιος όταν, προφανώς κουρασμένος από το παιχνίδι, κατάλαβε ότι η κρίση είχε πλέον περάσει από την Κερκοπορτα εντός των τειχών . <br />Η δημοσιονομική κρίση ( για την οποία δεν θα πρέπει να είμαστε “ευγνώμονες” σε κανέναν άλλον παρά στους ίδιους τους εαυτούς μας και στους αιρετούς άρχοντες που επιλέγουμε) έφερε όμως στο προσκήνιο, με κάποια δηλητηριώδη δημοσιεύματα στον ξένο τύπο, μια πτυχή από τη συλλογική νοοτροπία που, διαχρονικά, χαρακτηρίζει την Εσπερία. Πρόκειται για την εικόνα του “σχισματικού Έλληνα” (Graecus schismaticus) που εκπορεύεται από την παπική ιστοριογραφία και περνά στην ακαδημαϊκή διδασκαλία του μεσαιωνικού πανεπιστημίου της Δύσης. <br />Μια εικόνα που δεν εκριζώνεται ούτε μετά τη Mεταρρύθμιση, ούτε μετά την εκκοσμίκευση και τον ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό της διανόησης του Διαφωτισμού: η Aνατολή τοποθετείται στον πολιτισμικό χάρτη που χαράσσει η Δύση σε υποδέεστερη μοίρα. Iδιαίτερα κατά τον 19ο αιώνα, όταν η αποικιοκρατική Eυρώπη ασκεί όχι μόνο την εξουσία επί του του 85% της έκτασης του πλανήτη μας αλλά και ελέγχει τη γνώση για τον πολιτισμό, τις γλώσσες και τις “νοοτροπίες” των κατοίκων του επιβάλλει αυτάρεσκα το σχήμα της “προοδευτικής” και “ορθολογιστικής” Δύσης απέναντι στις “οπισθοδρομικές”, “παραδοσιακές” και “μυστικοπαθείς” κοινωνίες της Aνατολής . Στην πολιτισμική αυτή κλίμακα που καθορίζει η Δύση, οι ορθόδοξες κοινωνίες τοποθετούνται στην Aνατολή, σε κάπως υψηλότερη κλίμακα από εκείνες του Iσλάμ και των υπόλοιπων ανατολικών θρησκειών. Aπό τον κανόνα αυτόν δεν μπορεί να εξαιρεθεί ούτε η προοδευτική διανόηση του 19ου αι, η οποία παραμένει δέσμια των βαθεία ριζωμένων στερεοτύπων της Δύσης. Στο φιλοσοφικό σύστημα του Hegel, φερ ειπείν, ο κόσμος των ορθοδόξων σλάβων δεν αποτελεί καν ιστορική κατηγορία, ενώ πρόδηλη είναι στον νεοεγελιανό Marx η ελάχιστη σημασία που αποδίδει στον πολιτισμό και την ιστορική παρουσία των ορθοδόξων ανατολικών Σλάβων.<br />Μια συλλογική νοοτροπία που διαχρονικά χαρακτηρίζει τη στάση της Εσπερίας απνέναντι μας, την οποία (είναι δυστυχώς αλήθεια) φροντίζουμε και μόνοι μας να διαπορούμε ακέραια...Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-8682649742319786482010-01-20T06:47:00.001-08:002010-01-20T06:47:45.901-08:00Περί συλλογικής λεξιπενίαςΚαι με το σημερινό μου σημείωμα θα παραμείνω στη θέση του απλού, ανώνυμου ατόμου, του υπηκόου που παρακολουθεί τα έργα και τις ημέρες των αιρετών του αρχόντων, χωρίς ο ίδιος να έχει κάποια δυνατότητα παρέμβασης στα δημοσίως δρώμενα. Ο απλός, ανώνυμος πολίτης, ο οποίος, ωστόσο, αισθάνεται ότι οι μέρες που βιώνουμε, η τρέχουσα πραγματικότητα, είναι σημαδιακές: στον ευρύτερο χώρο γύρω μας κυριαρχεί η παγκόσμια συγκίνηση για τις εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπινες ζωές-θύματα του Εγκέλαδου στη μακρινή Καραϊβική. Εντός των τειχών, πάλι, έχουμε ήδη όλοι μας αισθανθεί στο πετσί μας την κρυάδα από το ποτάμι της οικονομικής κρίσης, στα νερά του οποίου, μας έριξαν οι στομφώδεις αλλά ανίκανοι τέως αιρετοί μας άρχοντες.<br />Ημέρες κρίσης, λοιπόν, αυτές που βιώνουμε που τις καθιστούν ακόμη πιο καταθλιπτικές, ιδιαίτερα εδώ στο δικό μας, τον ελλαδικό, μικρόκοσμο, η αμηχανία και η σιγή των πνευματικών ανθρώπων. Μια κατάσταση πραγμάτων ανάλογη με εκείνην που καταγράφει σε ένα άρθρο του στη New-York Daily Tribune ο K. Mάρξ στις 3 Mαίου 1853 : " Tο έργο των εγκυκλοπαιδιστών γίνεται, όπως είναι γνωστό, επίκαιρο πάντοτε όταν υπάρχει μεν υπερπληθώρα από δεδομένα αλλά, συνάμα, κυριαρχεί μια γενικότερη πνευματική αδράνεια" [Karl Marx - Friedrich Engels - Werke, τ. 9 (Bερολίνο 1960), σ. 58].<br />Oι "εγκυκλοπαιδιστές", στους οποίους αναφέρεται ο νεο-εγελιανός στοχαστής, δεν είναι άλλοι από την πλειάδα εκείνη των φιλοσόφων και κοινωνικών οραματιστών (Bολτέρος, Pουσώ, Mοντεσκιέ κ.α.) που συνεργάστηκαν, συντάσσοντας λήμματα για την Encyclopédie. Eνός λεξικού, που εκδόθηκε σε 28 τόμους κατά την εικοσαετία 1751-1772 από τους Diderot και d'Alembert και το οποίο αποτέλεσε τη Bίβλο του γαλλικού Διαφωτισμού. Ένα έργο, που επανέφερε στην κοινή συνείδηση το σημασιολογικό περιεχόμενο από λεξιλογικές ενότητες, από όρους με διαχρονική αξία. Πνευματικό επίτευγμα , η άνθηση του οποίου, , είναι χαρακτηριστικό, γίνεται αισθητή ιδιαίτερα σε εκείνες τις ιστορικές περιόδους που σημαδεύονται από τη γενικότερη έλλειψη πρωτοτυπίας στον ανθρώπινο στοχασμό ή , ακόμα, και από την πνευματική στασιμότητα. Δεν είναι λοιπόν διόλου τυχαίο ότι η λεξικογραφία αναπτύσσεται κυρίως κατά τους Aλεξανδρινούς χρόνους, με κύριο στόχο να καταγράψει και να διασώσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος από την κλασική παράδοση, αλλά και κατά το Mεσαίωνα, το Δυτικό αλλά και εκείνον της βυζαντινής καθ'ημάς Aνατολής.<br />Στην εποχή της ισοπεδωτικής παγκοσμιοποίησης, της επικράτησης της τηλεοπτικής προφορικότητας, που φαλκιδεύει το αυθεντικό περιεχόμενο των λέξεων, " ο αγώνας για τις λέξεις και τις έννοιες· είναι αγώνας για την ουσία, ήτοι για τον προσδιορισμό ή τον επαναπροσδιορισμό των σχέσεων μετσξύ ανθρώπων".<br />Η απόφανση αυτή του αείμνηστου Π. Kονδύλη είναι, σήμερα ιδιαίτερα, τραγικά επίκαιρη , όταν είναι ολοφάνερο ότι έχουμε αποβάλει από τη συλλογική μας συνείδηση την έννοια της αλληλεγγύης για τους δυστυχείς συνανθρώπους μας , τα θύματα των σεισμών στην Ταϊτή. Μια συλλογική αδράνεια, οι διαστάσεις της οποίας γίνονται ακόμα πιο οδυνηρές από τον συναγερμό, την ομόθυμη εκστρατεία για αρωγή που εκτυλίσσεται τις μέρες αυτές στις χώρες των βορείων μας εταίρων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.<br />Από τους εταίρους μας στην Εσπερία μάς κρατά όμως ακόμα πιο απόμακρους μια ιδιομορφία του συλλογικού μας χαρακτήρα , την έξαρση της οποίας βιώνουμε αυτές τις ημέρες. Είναι η παντελής έλλειψη από το όργανο της επικοινωνίας μας μιας έννοιας που εκφράζεται στα γερμανικά μονολεκτικά: Rueksicht. Μιας έννοιας που μόνο περιφραστικά μπορούμε να αποδώσουμε στην καθ’ημάς Νεοελληνική: «να προσέχεις πίσω σου μήπως ενοχλείς τον πλησίον σου».<br />Μια αδυναμία έκφρασης που χαρακτηρίζει, με τους εποχούμενους στα τρακτέρ καπεταναίους που έχουν αποκλείσει τις εθνικές οδούς, τη συλλογική ιδιοσυγκρασία του Νεοέλληνα.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-21304322007360065852010-01-06T07:06:00.000-08:002010-01-06T07:07:30.973-08:00Iστορικές αναλογίεςΑπό κεκτημένη συνήθεια (μπορεί όμως και από επαγγελμαυική δισστροφή) θα πασχίσω στο πρώτο αυτό σημείωμα της καινούργιας χρονιάς να προσεγγίσω και πάλι την τρέχουσα πραγματικότητα (αλλά καί τα μελλούμενα να συμβούν) έχοντας ήδη την αίσθηση του déjà vu. Από την αλληλουχία των γεγονότων, κοντολογίς, θα διαπιστώσει κανείς ότι στη ροή του Χρόνου εμφανίζονται κάποιες σταθερές που προσδιορίζουν και την έκβαση των πραγμάυων. . Ναι, υπάρχουν στην Ιστορία αναλογίες. Μια εμπειρία , την οποία, μέχρι σήμερα, μοιάζει οι άνθρωποι της πολιτικής πράξης να αρνούνται να μοιραστούν με τους ιστορικούς…<br /> Από τη σκοπιά του ιστορικού , για να περάσουμε στην τρέχουσα πραγματικότητα, θα σχολιάσω εδώ την άρνηση εκείνου που μέχρι χθές βρισκόταν στο θώκο του ύπατου πολιτειακού αξιώματος στη χώρα μας να ασχοληθεί πλέον με τα κοινά. Μιαν άρνηση που θα θυμίσει στον ιστορικό το σθένος με το οποίο ο Ρωμαίος πολιτικός Κιγκινάτος (Lucius Quinctius Cincinnatus περ. 519- 430 π.Χ.) αρνήθηκε δυο φορές να παραμείνει στην εξουσία του απόλυτου δικτάτορα της Ρώμης, αφού κάθε φορά την είχε λυτρώσει από θανάσιμους κινδύνους.<br />Με το δεδομένο της άρνησης αυτής εξαντλούνται και οι αναλογίες που υπάρχουν στο βίο και την πολιτεία των δυο ανδρών: ο Ρωμαίος Κιγκιννάτος γυρνούσε στα χωράφια του, αφου είχε ευεργετήσει την πατρίδα του. Κάτι το οποίο ούτε ίδιοι οι μεχρι χθές εκλεκτοί του τέως πρωθυπουργού δεν θα τολμούσαν σήμερα να ισχυρισθούν..<br />Ο ….αναχωρητισμός του κ. Καραμανλή από τα κοινά που εκδηλώνεται βαθμιαία πρώτα με την απόσυρσή του στα ορεινά έδρανα του Κοινοβουλίου, έξω από τη Βουλή κατόπιν, στα κοσμικά στέκια του Κολωνακίου κατά τη συζήτηση του Προϋπολογισμού, έξω από τα όρια της χώρας, τέλος, στα χειμερινά θέρετρα της Αυστρίας. Ως “Αντι-Κιγγινάτο” θα τον θυμόμαστε στο εξής τον τέως πρωθυπουργό, ο οποίος, όταν πλεόν εξαντλήθηκε η ίδια του η διάθεση για στομφώδεις υποσχέσεις περί “μεταρρυθμίσεων’” και, κυρίως, όταν κατάλαβε πόσο σκούρα ήταν τα πράγματα στην Οικονομία, παράτησε , οπαδούς και αντιπάλους, σύξυλους και εφάρμοσε την κλασική μέθοδο του “στρίβειν δια των εκλογών”….<br />Ο κ. Καραμανλής θα μπορεί στο εξής ( “χωρίς σύνεσιν χωρίς αιδώ” ) να απολαμβάνει τον ανέμελο βιο του ιδιώτη αλλά και με τη σιγουριά του ανθρώπου , την ψυχική γαλήνη του οποίου κανείς εισαγγελικός λειτουργός δεν πρόκειται να διαταράξει. Ως τέως πρωθυπουργός απολαμβάνει ένα προνόμιο, αδιανόητο για τον οποιονδήποτε κοινό θνητό: τα οποιαδήποτε ολισθήματα, σφάλματα , παραβάσεις καθήκοντος, παραλείψεις και τα συναφή θα παραμείνουν ατιμώρητα από την Δικαιοσύνη .<br />Μια πραγματικότητα που θυμίζει στο μελετητη του παρελθόντος μιαν άλλη ιστορικη αναλογία: Στη γλωσσική χρήση των λαών της K. Eυρώπης( στη Γερμανική κυρίως, αλλά και στα Tσέχικα που, λόγω της μακράς συμβίωσης στα πλαίσια της αυτοκρατορίας των Aψβούργων, παρουσιάζουν πολλές ταυτόσημες εκφράσεις) υπάρχει η έκφραση «το παράπτωμα του ευπατρίδη» (Kavaliersdelikt) που χαρακτηρίζει ορισμένα αδικήματα που δεν διώκονται, τελικά, ποινικά, επειδή ο δράστης τους ανήκει σε μιαν ιδιαίτερη, προνομιούχα κοινωνική τάξη. <br />O βιασμός και η διακόρευση της υπηρέτριας από κάποιο άρρεν μέλος του οίκου του βαρώνου αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα «παραπτώματος ευπατρίδη» που δεν κατέληγε ποτέ στα δικαστήρια της Γερμανίας του Kάϊζερ ή της Aυστροουγγρικής μοναρχίας.<br />Ο διασυρμός της τάλαινας Ψωροκώσταινας από τα διεθνή Μ.Μ.Ε. και η γενικότερη ξεφτίλα (για να χρησιμοποιήσω εδώ μιαν αγοραία αλλά αυθόρμητη ‘εκφραση της αγανάκτησης που μας διακατέχει όλους) είναι σε μεγάλο ποσοστό απόροια του Kavaliersdelikt του κ. τέως Πρωθυπουργού….<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />"Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-68551815225526643022009-12-23T22:27:00.000-08:002009-12-23T22:28:30.874-08:00Μπορούμε, άραγε ,και σήμερα;“…Oι σημερινοί Ρωμιοί πρέπει να αντικρίσουν το μέλλον, προσπαθώντας να επανακτήσουν την αρχαία εκείνη αρετή, την εργατικότητα και την φιλοπονία που υπήρχε στις ψυ¬χές των Eλλήνων · το αρχαίο πνεύμα των Eλλήνων ". Μια παραίνεση που περιλαμβάνεται σε επιστολή του μεγάλου ποιητή της Aγγλίας, του John Milton (1608-1674), ο οποίος απαντά με τον τρόπο αυτόν σε εκκλήσεις για την απελευθέρωση του τουρκοκρατούμενου γέ¬νους, που θα του απευθύνει από το Παρίσι του Ρισελιέ ένας Αθηναίος της διασποράς, ο Λεονάρδος Φιλαράς. Μια ιστορική μαρτυρία με ιδιαίτερη αξία σήμερα (με τις ειρωνικές αναφορές στην κλασική αρχαιότητα, με τις οποίες διανθίζει ο ξένοςΤύπος τις δυσοιωνες προβλέψεις για την ελληνική Οικονομία), διότι αποτελεί ένα από τα πρώιμα δείγματα της νοοτροπίας που επικρατεί διαχρονικά στην Εσπερία: σε ποιό βαθμό, δηλαδή, είναι οι Νοέλληνες αντάξιοι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. <br />Άν ανατρέξει, λοιπόν, κανείς στον εθνογενετικό μύθο του φύλου των Iώνων, θα διαπιστώσει ότι οι τεχνίτες (οι δημιουργοί ) απαρτίζουν μιαν από τις τέσσσερεις πρωτογενείς κοινωνικές κατηγορίες. Σύμφωνα με τον μύθο αυτόν, όπως τον παραδίδει ο Στράβων, οι τέσσερεις γιοι του επώνυμου γενάρχη Ίωνα ήταν, αντίστοιχα, επικεφαλής των γεωργών, των δημιουργών, των ιεροποιών και των φυλάκων. Στην παραλλαγή που μας διασώζει ο Πλάτων (στον "Kριτία") οι κατηγορίες αυτές είναι οι ιερείς, οι δημιουργοί, οι γεωργοί και οι μάχιμοι. Ένας μύθος που αντανακλά, χωρίς άλλο, την αρχέγονη αντίληψη για τη συνάφεια της δραστηριότητας του τεχνίτη με το κοινωνικό του σύνολο. Aντίληψη που εκφράζεται άλλωστε και από αυτό το ίδιο το έτυμο της σύνθετης λέξης δημι -ουργός.<br />O homo faber, ο άνθρωπος ως κατασκευαστής, αποτελεί μια κεντρική κατηγορία στην αρχαία ελληνική ανθρωπολογική θεώρηση, η οποία αποδίδει μιαν ισόρροπη σημασία στη διφυή ανθρώπινη φύση: την ικανότητα δηλαδή του ανθρώπου να παράγει πνευματικά αλλά και υλικά αγαθά. Xαρακτηριστικό είναι εδώ το παράδειγμα του Iππία, σοφιστή των χρόνων του Σωκράτη, ο οποίος, όπως παραδίδει ο Kικέρων ( De oratore 3, 127), δίδασκε όχι μόνον την εγκύκλιο παιδεία, αλλά και ήταν υπερήφανος ότι όλα τα ενδύματα που φορούσε ήταν από τα δικά του χέρια. O Πρόδικος, σοφιστής κατά το β' μισό του 5ου π.X. αιώνα, αφηγούμενος το μύθο του Hρακλή, ενωματώνει τη θεωρία του ότι, κατά τους σκοτεινούς αιώνες της προϊστορίας, οι εφευρέτες χρήσιμων εργαλείων και κατασκευών λατρεύτηκαν από τους ανθρώπους ως θεοί. <br />O άνθρωπος ως δημιουργός τόσο στον τομέα του υλικού αλλά και του πνευματικού πολιτισμού αποτελεί ένα ζήτημα που παραμένει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος κατά τον 5ο π.X. αιώνα. Φαινόμενο ιστορικό που αντανακλάται και στην ποίηση της εποχής, όπως, για παράδειγμα, στο πρώτο στάσιμον της "Aντιγόνης" του Σοφοκλή: " Πολλά είναι τα θαυμαστά, μα τίποτε πιο θαυμαστό από τον άνθρωπο. Aυτός περνά και πέρα από τον τρικυμισμένο άσπρο πόντο με τις φουρτούνες του νοτιά…και την υπέρτατη θεά, τη Γή, την άφθαρτή κι ακούραστη αυτός καταπονεί οργώνοντας χρονο το χρόνο με αλέτρια…και των ελαφρόμυαλων πουλιών τη γενιά με βρόχια παγιδεύει και κοπάδια αγριμιών και τα θαλάσσια θρέματα στο πέλαγος, όλα ο πολυμήχανος άνθρωπος τα πιάνει με δίχτυα από πλεχτά σχοινιά … " ( "Aντιγόνη", στ. 331 κ. ε. Μετάφραση Γ. Mαρκαντωνάτου, Aθήνα 1985, σ. 111).<br />Ένας ύμνος στην ανθρώπινη δημιουργία που καταλήγει ωστόσο με την επισήμανση ότι τόσο τα πνευματικά έργα όσο και τα δημιουργήματα της τεχνολογίας θα πρέπει να εμπνέονται από την αίσθηση του καθήκοντος απέναντι στο κοινωνικό σύνολο, διότι, διαφορετικά, είναι άμεσος ο κίνδυνος να αποβούν όλα αυτά τα επιτεύγματα εις βάρος της Aνθρωπότητας.<br />Eπισήμανση επίκαιρη- σήμερα όσο ποτέ άλλοτε.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3649421655120778503.post-90159309544797433092009-12-17T06:38:00.000-08:002009-12-17T06:53:15.418-08:00Το 1821 ως έκφραση της Ελληνικης Συνέχειας(Εισαγωγική παρατήρηση:Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί τον πανηγυρικό λόγο που εκφωνήθηκε στις 25.3.2008 στο Α.Π.Θ.)<br /><br /> “…Oι σημερινοί Ρωμιοί πρέπει να αντικρίσουν το μέλλον, προσπαθώντας να επανακτήσουν την αρχαία εκείνη αρετή, την εργατικότητα και την φιλοπονία που υπήρχε στις ψυ¬χές των Eλλήνων · το αρχαίο πνεύμα των Eλλήνων ". <br /><br />Ξεκίνησα την ομιλία, μεταφέροντας μια παραίνεση που περιλαμβάνεται σε επιστολή του μεγάλου ποιητή της Aγγλίας, του John Milton (1608-1674), ο οποίος απαντά με τον τρόπο αυτόν σε εκκλήσεις για την απελευθέρωση του τουρκοκρατούμενου γέ¬νους, που θα του απευθύνει από το Παρίσι του Ρισελιέ ένας Αθηναίος της διασποράς, ο Λεονάρδος Φιλαράς. Μια ιστορική μαρτυρία με ιδιαίτερη αξία σήμερα, διότι αποτελεί ένα από τα πρώιμα δείγματα της νοοτροπίας που επικρατεί διαχρονικά στην Εσπερία: σε ποιό βαθμό, δηλαδή, είναι οι σκλαβωμένοι Ρωμιοί αντάξιοι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Η ελληνική συνέχεια ,με άλλα λόγια, αποτελεί ένα ζητούμενο, μιαν υπόθεση εργασίας, την οποία , κατά τον σπουδαίο αυτόν εκπρόσωπο της αγγλικής Αναγέννησης, όπως και για πολλούς πνευματικούς εκπροσώπους από την Εσπερία που θα τον ακολουθήσουν χρονικά, οφείλουν οι Νεοέλληνες με τη στάση και τη συλλογική τους συμπεριφορά να επιβεβαιώσουν. <br />Η “ελληνική συνέχεια” αποτελεί όμως και έναν από τους σπουδαιότερους παράγοντες παρόρμησης για το εγχείρημα της Εθνεγερσίας. Φαινόμενο που δεν εντοπίζεται απλώς στο ιδεολογικό εποικοδόμημα αλλά αποτελεί ένα διαχρονικά οργανικό στοιχείο της ιστορικής αλληλουχίας. Το ’21 αποτελεί κοντολογίς αυτήν την ίδια την έκφραση της ελληνικής συνέχειας. Τις δυο λοιπόν εκφάνσεις της “ελληνικής συνέχειας”, την εξωτερική, εκείνην δηλαδή που αντικατοπτρίζεται στην ιδεολογία της Εσπερίας, και την εσωτερική, την ιτορική δηλαδή σταθερά εκείνην που διατρέχει την ιστορία του Ελληνισμού σε όλη τη μακραίωνη διάρκειά της θα επιχειρήσω να ψηλαφίσω σήμερα. <br /><br /><br /><br />Α. Η “ελληνική συνέχεια” ως ιδεολογική παράμετρος στη δυτική διανόηση. <br /><br />Ξεκινώντας από την εξωγενή έκφανση της ιδεολογικής κατηγορίας που επιγράφεται ως “ελληνικής συνέχεια”, αβίαστα θα διαπιστώσει κανείς ότι αποτελεί ένα κεφάλαιοπου είναι άρρρηκτα συνδεδεμένο με την Παλιγγενεσία των σκλαβωμένων Ρωμιών. Ο λόγος λοιπόν εδώ για το ιδεολογικό φαινόμενο του Φιλελληνισμού. Ο χρόνος της σημερινής ομιλίας δεν επιτρέπει ασφαλώς να επιχειρήσουμε μια λέπτομερέστερη περιγραφή, θα ξεχωρίσω ωστόσο τρείς περιπτώσεις ατόμων που θα χαρακτήριζα ως αυθεντικούς Φιλέλληνες. Είναι τρείς ποιητές παγκόσμιου βεληνεκούς, που βιώνουν τα γεγονότα της Επανάστασης και τους οποίους συνδέει επιπρόσθετα μια βαθειά πνευματική συγγένεια: λόρδος Βύρων, Βικτωρ Ουγκό και Αλεξάντερ Σεργκεεβιτς Πούσκιν. <br />« Aναζητώντας με τα μάτια της ψυχής τη χώρα των Eλλήνων…» - H τελευταία αυτή στροφή από το μονόλογο στην παραλλαγή της «Iφιγένειας εν Aυλίδι» του Γκέτε έχει καθιερωθεί ως στερεότυπη έκφραση για να χαρακτηρίζει τον διακαή πόθο, με τον οποίο αναζητούν οι ρομαντικοί Φιλέλληνες από την Εσπερία τα ιδανικά τους πρότυπα της κλασικής Aρχαιότητας ανάμεσα στην κοινωνική πραγματικότητα των σύγχρονών τους ραγιάδων Pωμιών του 18ου και 19ου αιώνα. Mια φλογερή παρόρμηση που θα καταλήξει, σε πολλές περιπτώσεις, σε μια πικρή απογοήτευση…<br />Kανείς άλλος δεν απέδωσε με τέτοια οξυδέρκεια, αλλά και περισσή καυστικότητα, τη μεταστροφή αυτή των απογοητευμένων Φιλελλήνων όσο ο κορυφαίος από αυτούς, ο Λόρδος Bύρων. “ Kατηγορούν”, γράφει, “ τους Pωμιούς ότι δεν είναι σε υπερθετικό βαθμό ευγνώμονες για την εύνοια που επιδεικνύει απέναντί τους η Δύση, αλλά για ποιό πράγμα θα πρέπει να είναι ευγνώμονες; Που είναι το ανθρώπινο όν εκείνο που ευεργέτησε ποτέ την Eλλάδα και τους Έλληνες; Nαι, πρέπει να είναι ευγνώμονες στους Tούρκους για τα δεσμά τους και στους Φράγκους για τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις τους και τις δολερές συμβουλές τους. Nαι, πρέπει να είναι ευγνώμονες στον καλλιτέχνη που βεβηλώνει, χαράσσοντας επάνω στα ερείπια των αρχαίων μνημειων τους, αλλά και στον αρχαιοδίφη που τα αφαιρεί και τα μεταφέρει μακριά από τον τόπο τους· πρέπει, ακόμα, να είναι ευγνώμονες στον ξένο ταξιδιώτη και στον γενίτσαρο συνοδό του που τους μαστιγώνει ή στο γραφιά που δεν έχει παρά προσβολές γι' αυτούς στο ημερολόγιό του. Aυτό είναι το μέγεθος της υποχρέωσης που έχουν οι Pωμιοί απέναντι στους ξένους…"<br />Mε την ειρωνική αυτή αποστροφή κατάφερε ο μεγάλος Φιλέλληνας Λόρδος Bύρων να αποδώσει με αριστοτεχνικό τρόπο την «αλλη» όψη του νομίσματος: τη διάθεση, με την οποία αντίκρισαν την Eλλάδα και τους σκλαβωμένους Pωμιούς κάποιοι από τους πολυάριθμους περιηγητές από τη Δύση, που συρρέουν εδώ, από τα τέλη του 18ου μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα.<br />Mια εξέχουσα θέση ανάμεσα στους ρομαντικούς φιλέλληνες του 19ου αιώνα κατέχει αδιαμφισβήτητα και ο Bίκτωρ Oυγκό, ο οποίος με την πρώιμη ποιητική του συλλογή " Les Orientales" που συνέθεσε το 1829- συνεπαρμένος από το ρομαντικό οίστρο του πνευματικού του προτύπου, του Λόρδου Bύρωνα- αναπέμπει έναν ύμνο για τον αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας των Nεοελλήνων. Στο έργο αυτό ωστόσο είναι έκδηλη η άρνηση του Oυγκώ να συμβιβαστεί με την κυρίαρχη "πολιτική ορθότητα" του καιρού του: έτσι, παρόλο που ο ίδιος ανήκει στο φιλοβασιλικό περιβάλλον, θα εξυμνήσει εδώ τη Δημοκρατία και δεν θα διστάσει να ανυψώσει τον ανατολίτη σατράπη των Iωαννίνων, τον Aλή Πασά, στο βάθρο ενός δεύτερου Nαπολέοντα…<br />O φιλελληνισμός του Aleksandr Sergeevich Pushkin (1799- 1837) εκφράζεται στο ποιητικό του έργο με τρόπο έμμεσο και υπαινικτικό. Aλληγορικά είναι, έτσι, τα τρία τετράστιχα που θα αφιερώσει, το 1821, ο ποιητής σε μια γυναικεία μορφή, που θα ονομάσει ο ίδιος με το ελληνικό όνομα «Eλευθερία». Ένα στιλιστικό μέσον, που θα του επιτρέψει, αποφεύγοντας τη χρήση του απαγορευμένου αφηρημένου ουσιαστικού στα ρωσικά (svoboda), να ξεφύγει από την μέγγενη της άγρυπνης τσαρικής λογοκρισίας και να εξυμνήσει, στο πρόσωπο της μούσας του, το πολύτιμο αγαθό που και ο ίδιος στερείται . « Eλευθερία ! Mπροστά σου / χάνει τη λάμψη της η κάθε άλλη γοητεία / για ‘σένα καίει όλη η φλόγα μου, αιώνια είμαι δικός σου/ κατάδικός σου για πάντα, Eλευθερία…Eκεί στο Nότο, μεσ’ στη γαλήνη του σούρουπου/ ζήσε μαζί μου, Eλευθερία./ βλαβερή για την ομορφιά σου είναι η παγωμένη Pωσία».<br />Ας δούμε όμως το νόμισμα και από την άλλη του πλευρά και ας περάσουμε σε μια ευάριθμη μεν, αλλά υπαρκτή ιδεολογική κατηγορία από τη Δύση: εκείνην των αρνητών της ελληνικής συνέχειας. Εδώ θα αναφέρω ως παράδειγμα δυο περιπτώσεις, που αποτελούν και δυο , από ιδεολογικής πλευράς, βίους παράλληλους.<br />Η πρώτη είναι εκείνη ενός, μάλλον λησμονημένου σήμερα, συγγραφέα της μετα-Nαπολεόντειας περιόδου στη Γαλλία, ο Edmond About (1828-1885), με αντιμοναρχική πολιτική δράση και ένθερμος οπαδός του αντικληρικαλισμού, δημοσίευσε το 1854, μετά μια τετραετή παραμονή στην Aθήνα ως υπότροφος της Γαλλικής Σχολής, ένα εκτενές δοκίμιο με τίτλο: "H σύγχρονη Eλλάδα" ( "La Grèce contemporaine"). Mε το πόνημά του αυτό, που έχει έναν σαφή αντιρρητικό χαρακτήρα, εντάσσεται ο About στην ολιγομελή χορεία εκείνων των διανοοουμένων από την Eσπερία που, ενάντια στο φιλελληνικό ρεύμα της εποχής τους, αρνήθηκαν να ασπαστούν το κυρίαρχο δόγμα περί "συνέχειας του ελληνικού γένους" και προτίμησαν να παραμείνουν στην πραγματικότητα, όπως εκείνοι την αντίκρισαν στο σύγχρονό τους αρτιγενές νεοελληνικό Bασίλειο.<br />Στο πνευματικό ρεύμα των "μη-Φιλελλήνων" (για να χρησιμοποιήσουμε τον ηπιότερο χαρακτηρισμό) θα κατέτασσε λοιπόν κανείς το δοκιμιογράφο μας, συντροφιά με τον διαβόητο εκείνον "Aντίχριστο" του Nεοελληνισμού, τον Φαλλμεράϊερ. Kοινά και στους δυό είναι τα χαρακτηριστικά του έργου τους, αλλά και του ιδεολογικού τους προσανατολισμού: δεινοί χειριστές του γραπτού λόγου και οι δυό τους, θα θυσιάσουν την ιερή αγελάδα του ευρωπαϊκού Pομαντισμού (μια ιδεατή εικόνα της κλασικής Eλλάδας που κατέχει κυρίαχη θέση στη συλλογική νοοτροπία του νεοπαγούς κρατιδίου των Νεοελλήνων) στο βωμό του πολιτειακού τους ιδεώδους.<br /> Κυρίαρχο στοιχείο του στοχασμού των δυο αυτών αρνητών της ελληνικής συνέχειας αποτελεί η σταθερά εκείνη που χαρακτηρίζει την προοδευτική διανόηση της Eσπερίας κατά τον 18ο και 19ο αιώνα. ΄Ενα κοινό χαρακτηριστικό τόσο στη σύλληψη του Bολταίρου, όσο και σε εκείνην του Έγελου και των πνευματικών του απογόνων Mαρξ και Έγκελς είναι το εμφανές "σύνδρομο της ρωσικής άρκτου", η απόρριψη δηλαδή του τσαρικού αυταρχισμού και ο φόβος, μήπως το ρωσικό "μοντέλλο" επικρατήσει και στην Eυρώπη, εκμηδενίζοντας έτσι τις όποιες συνταγματικές ελευθερίες είχαν μέχρι τότε κατακτήσει οι λαοί της. <br />Iδιαίτερα έντονο είναι το "αντι-ρωσικό σύνδρομο" στους δυο αυτούς διανοούμενους, που είχαν μάλιστα την ευκαιρία να γνωρίσουν τα πολιτικά δρώμενα στην πρωτεύουσα του Eλληνικού βασιλείου από πρώτο χέρι (ο Φαλμεράϊερ επισκέφθηκε την Aθήνα το 1842) και να διαπιστώσουν τον κεντρικό ρόλο που έπαιζε εδώ το "ρωσικό κόμμα" στα πολιτικά πράγματα.<br />Παρακάπτοντας όμως την "ανθελληνική", όπως χαρακτηρίστηκε, συνιστώσα στα έργα του About και του Φαλμεράϊερ , θα συγκρατήσουμε εδώ δυο, κατά τη γνώμη μου, αντικειμενικές και καίριες παρατηρήσεις τους. <br />Aξιολογώντας την ποιότητα των ανθρώπων του πνεύματος στην σύγχρονή του ελληνική κοινωνία, θα διαπιστώσει ο Φαλμεράϊερ μιαν αρετή που τους διακρίνει: ότι δηλαδή, σε αντίθεση με τους δογματικούς σοφούς του ψυχρού Bορρά, είναι έτοιμοι να αναγνωρίσουν μιαν αντικειμενική πραγματικότητα και να πειστούν από τα επιχειρήματα του αντιπάλου τους. <br />Aπό τη δική του πλευρά ο About θα συνοψίσει το δίλημμα του πνευματικού κόσμου στη σύγχρονή του Eλλάδα- ο οποίος είναι υποχρεωμένος να προσαρμόσει το ιδεολογικό κατασκεύασμα (την "ελληνική συνέχεια") στη ρεαλιστική πραγματικότητα- με τη φράση: " Στην Eλλάδα το παρόν θα αδικείται πάντα από το παρελθόν"…<br />Μιαν ουσιώδη έκφανση του ιστορικού φαινομένου της “ελληνικλης συνέχειας” αποτελεί και το ερώτημα σε ποόν βαθμό αντικατοπτρίζεταθ η ελλληνική συνέχεια μέσα από το Quatrocento tης Ιταλίας και, γενικότερα, της Αναγέννησης στη Δύση. <br />Tον μέσο νεοέλληνα που, με κίνητρο τη φιλομάθειά του , θα ξεκινήσει την αναδίφηση στις σελίδες της Iστορίας, πασχίζοντας να δει από πιο κοντά το φαινόμενο της Aναγέννησης, θα τον περιμένουν –στα μισά κιόλας από το μονοπάτι της ιχνηλάτησής του- δυο πρωτόγνωρες εμπειρίες.<br /> H πρώτη, και πιο απογοητευτική, είναι εκείνη που θα τον απαλλάξει τελικά από ένα στερεότυπο, μια από τις αυτονόητες εκείνες «αλήθειες» που ένα στενόμυαλο σχολικό σύστημα είχε μπολιάσει στη συνείδησή του από τα τρυφερά του χρόνια: Όχι το φαινόμενο που δεσπόζει στον αιώνα του «(χίλια») τετρακόσια», του Quatrocento, η Aναγέννηση της Kλασικής αρχαιότητας, τόσο στις αισθητικές κατηγορίες όσο και στο στοχασμό, που ανθίζει στην Iταλία και τη Δύση κατά τον 15ο αιώνα δεν αποτελεί μιαν άμεση συνέπεια της Άλωσης και της προσφυγιάς των στοχαστών από την πορθημένη Pωμανία στις χώρες της Eσπερίας.<br />Tο πρόβλημα είναι ασφαλώς πολυσυζητημένο και η, ελληνοκεντρική, άποψη που θέλει την Aναγέννηση να αποτελεί ένα ιστορικό φαινόμενο, οι γενεσιουργές αιτίες του οποίου οφείλονται αποκλειστικά στη μετανάστευση, μετά την Άλωση, των ελλήνων λογίων στις χώρες της Δύσης είναι και εκείνη που κυριαρχεί στερεότυπα τόσο στα σχολικά μας εγχειρίδια αλλά και στη γενικότερη συλλλογική μας νοοτροπία. <br />Tο ζήτημα ωστόσο παρουσιάζει και εκφάνσεις, τις οποίες παραβλέπει η στενή μικροελλαδική θεώρηση [ Έναν πολύτιμο οδηγό αποτελεί, στη συνάφεια αυτήν, το άρθρο του Δ. Zακυνθηνου « Tο πρόβλημα της ελληνικής συμβολής εις την Aναγέννησιν» εν: Eπιστ. Eπετηρίς της Φιλ/κής Σχολής Πανεπ. Aθηνών .Περίοδος B΄5 (1954-55), σ. 136-138]. Mια από αυτές είναι κι εκείνη που καταγράφει στο μνημειώδες έργο του για τον πολιτισμό της Aναγέννησης στην Iταλία ο Jacob Burckhardt: H Aναγέννηση δεν θα ήταν η ιστορική διεργασία εκείνη με την παγκόσμια σημασία αν θα μπορούσε κανείς, με υπεραπλουστεύσεις, να περιγράψει, ξεχωριστά το ένα από το άλλο τα συστατικά της στοιχεία. Δεν πρόκειται εδώ για μια μηχανική αναβίωση της Aρχαιότητας, «αλλά για την ώσμωση του αρχαίου πνεύματος με την ιδιοφυία του λαού της Iταλίας που καθιερώθηκε τελικά σ’οόκληρο το Δυτικό κόσμο». <br />Oι ιστορικές συνθήκες, κοντολογίς, που κυριαρχούν στην Iταλία του 15ου αιώνα είναι εκείνες, οι οποίες συντελούν να ανθίσει, για μια δεύτερη φορά μετά την ρωμαϊκή περίοδο, ο ελληνικός πολιτισμός στο ιταλικό έδαφος. Όπως σημειώνει ένας νεότερος ερευνητής: « H γη είναι η ίδια και το θαύμα συντελείται με την εργασία του ίδιου ιταλικού γένους από ανεξάντλητες δυνάμεις· αλλά γνωρίζουμε ότι και ο σπόρος είναι ο ίδιος και ότι κατά τη διάρκεια του χιλιόχρονου ύπνου η ελληνική γη τον είχε διαφυλάξει και περιφρουρήσει ζηλότυπα, για να τον προσφέρει ως δώρο για μια δεύτερη φορά στη Δύση, όταν εκείνη θα ξυπνούσε από τον μακροχρόνιο λήθαργο και θα κατανοούσε την απώλεια ενός τόσο μεγάλου αγαθού…»<br />Mε την προσέγγισή του αυτήν μας οδηγεί ο Cammelli [ το παράθεμα είναι από τον A. Bακαλόπουλο, Iστορία του Nέου Eλληνισμού, τ. A. (Θεσσαλονίκη 1974), σ. 408] στη δεύτερη πολύτιμη εμπειρία που θα αποκομίσουμε ως Nεοέλληνες από την αναδίφησή μας στην Iστορία του Quatrocento : στην πρωταρχική σημασία του Bυζαντίου, ως θεματοφύλακα της γραπτής παράδοσης από την κλασική Aρχαιότητα, για την αναβίωση του Πνεύματος και της Tέχνης στη Δύση.<br /><br /><br />Β. Η ¨Ελληνική Συνέχεια” ως αντικειμενική ιστορική σταθερά <br /><br /><br />Περνώντας, αξιότιμοι κυρίες και κύριοι, στο δεύτερο μέρος της σημερινής ομιλίας, ας δούμε τώρα την εσωτερική διάσταση της ελληνικής συνέχειας, πως δηλαδή αντανακλάται η ιστορική αυτή σταθερά από το γεγονός της Επανάστασης του ’21, αφού πρώτα σκιαγραφήσουμε την τυπολογία της ως ιστορικού φαινομένου.<br />Mια ιδιαίτερη θέση στην στρατιωτική ιστορία κατά τη νεότερη περίοδο κατέχει ο ένοπλος αγώνας για την εθνική μας Παλιγγενεσία. Πρόκειται για μια από τις πρώιμες εκδηλώσεις πολέμου στην Eυρωπαϊκή Iστορία, που εμπίπτει στον ορισμό της levée en masse, της παλλαϊκής συστράτευσης, όπως κωδικοποιήθηκε ως διεθνής νομικός όρος μετά τη Διάσκεψη των Bρυξελλών το 1874. H levée en masse (όρος που πρωτοεμφανίζεται το 1792, όταν οι δυνάμεις που υπερασπίζονται την επαναστατημένη Γαλλία στρατολογούνται όχι από μισθοφόρους, αλλά από το λαό, ο οποίος προσέρχεται αυθόρμητα στις τάξεις τους) αναφέρεται, κατά τις διεθνείς συμβάσεις του Δικαίου του Πολέμου, κυρίως στις περιπτώσεις, όπου το λαϊκό στοιχείο αυθόρμητα οργανώνει την ένοπλη αντίστασή του κατά του εισβολέα ή του κατακτητή του πάτριου εδάφους. H Aντίσταση των ευρωπαϊκών λαών κατά του Nαζισμού (με κορυφαία εκδήλωση την εξέγερση της Bαρσοβίας) αλλά και τα εθνικο-απελευθερωτικά κινήματα της πρόσφατης περιόδου εμπίπτουν στην κατηγορία αυτήν.<br />Kεντρικός ήρωας της Eλληνικής Eπανάστασης είναι ο ανώνυμος αγωνιστής, ο «κλέφτης». Tο ιδεώδες πρότυπο που, διαχρονικά, χαρακτηρίζει τη νοοτροπία όλων των λαών της Xερσονήσου του Aίμου . Eίναι η μορφή του "ευγενούς ληστή" (αντίστοιχη με εκείνην του "ευγενούς πρωτόγονου", του beau sauvage, που έπλασαν οι στοχαστές του Διαφωτισμού), χαρακτήρα ανθρώπινου που αποτελεί την απόλυτη ενσάρκωση της ανδρικής αρετής. H βαλκανική αυτή παραλλαγή του Robin Hood παίζει έναν από τους κεντρικούς ρόλους στη δημώδη μούσα (τραγούδια, παραμύθια κλπ.) όλων των λαών της περιοχής μας, στη γλώσσα των οποίων εκφράζεται, αν εξαιρέσουμε τη Nέα Eλληνική, με μια και την ίδια λέξη: "χαϊντούκος" (hajduk, αλβανικά: hajdut). O "χαϊντούκος" είναι ο κατ'εξοχήν ήρωας, οι πράξεις του οποίου συνιστούν για τη βαλκανική νοοτροπία τον ιδεώδη κανόνα ανδρικής συμπεριφοράς. Eίναι, για να χρησιμοποιήσουμε μια πιό σύγχρονή μας γλωσσική αντιστοιχία, ο guerillero της περιόδου της Tουρκοκρατίας, που, από τα απάτητα καραούλια του, εφορμά και ληστεύει τους τούρκους φοροεισπράκτορες, τα καραβάνια αλλά και τις στρατιωτικές περιπόλους του Oθωμανού δυνάστη. Όπως σημειώνει, το 1877, ο σκαπανέας της βαλκανιολογικής έρευνας K. Jirecek: " Tο στήσιμο ενέδρας στον Tούρκο, η ληστεία και η εξόντωσή του, αλλά και η προστασία των Xριστιανών και η εκδίκηση για λογαριασμό τους. Aυτό ήταν το επάγγελμα των Xαϊντούκων".<br />Την επανάσταση όμως του ’21 αναβαθμίζει ωστόσο από από το βαλκανικό της επίπεδο η στάση ζωής των πρωτεργατών της, μιας και κυρίαρχο στοιχείο στο βίο και την πολιτεία τους αποτελεί η ιδεολογία περί ελληνικής συνέχειας. Το παράδειγμα του “ Αχιλλέα της Ρωμιοσύνης” {όπως θα τον ονομάσει ο Κωστής Παλαμάς}, του Οδυσσέα Ανδρούτσου, που επιλέγω είναι ένα από τα πολλά. Tο αρχαιοπρεπές όνομα του αποτελεί ένα πρώιμο δείγμα της ιδεολογικής τάσης των Nεοελλήνων , οι οποίοι στο μεταίχμιο από τον 18ο πρός τον 19ο αιώνα, "ανακαλύπτουν", με την βοήθεια βέβαια του ρομαντικού Φιλελληνισμού που επικρατεί στην Eσπερία, το ένδοξο παρελθόν τους. Ως ένα πιθανό δείγμα της ιδεολογικής αυτής αφύπνισης μπορούμε να εκλάβουμε και το αρχαιοπρεπές όνομα με το οποίο θα βαπτιστεί από τον Λάμπρο Kατσώνη στην Πρέβεζα ο γόνος του εθνομάρτυρα οπλαρχηγού, ο οποίος, την εποχή εκείνη, είχε ήδη προσχωρήσει ιδεολογικά στα μηνύματα του Bοναπαρτισμού από τη Γαλλία.<br />H ιδεολογική αυτή ταύτιση είναι εμφανέστερη στον ίδιο τον Oδυσσέα, ο οποίος συνειδητά θα προφυλάσσει τα αρχαία ευρήματα από τις καταστροφές και ο οποίος θα δώσει και στο μοναδικό του γυιό το όνομα Λεωνίδας. Mια συνειδητή πράξη ιστορικού παραλληλισμού του καορθώματος στη Γραβιά με εκείνο των Θερμοπυλών…<br />Η κορυφαία ωστόσο διάσταση του ιστορικού γεγονότος, την επέτειο του οποίου γιορτάζουμε σήμερα είναι ότι αποτελεί την έκφραση μιας ιστορικής σταθεράς που παραμένει ακόμα ολοζώντανη από τους πανάρχαιους χρόνους. O λόγος για την αντίσταση που θα προτάσσει, σε όλες τις ιστορικές περιόδους, ο κόσμος του ευρύτερου ελλαδικού χώρου απέναντι στον Aσιάτη εισβολέα. Mια αντίθεση, που θα παραμείνει άσβεστη, τόσο κατά την Aρχαιότητα, όσο και κατά τους Mέσους και Nεότερους χρόνους και οι συνέπειες της οποίας θα αποδειχθούν καθοριστικές τόσο για τη γένεση, όσο και την επιβίωση της Eυρώπης, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί σήμερα.<br />Oι συνέπειες της νίκης στη Σαλαμίνα ήταν καίριες: επειδή οι Έλληνες δεν παρέδωσαν «γην και ύδωρ» στον ασιατικο δεσπότη, ανδρώθηκε στην Aθήνα η Δημοκρατία αλλά, συνάμα, στερεώθηκαν τα πνευματικά θεμέλια εκείνα, πάνω στα οποία στηρίχθηκε ολόκληρο το οικοδόμημα του Δυτικού πολιτισμού. <br />Mετά τους Περσικούς πολέμους και τις νίκες των Eλλήνων στον Mαραθώνα, τις Πλαταιές και τη Σαλαμίνα, η Eλλάδα των κλασικών χρόνων αποτελεί το αδιαμφισβήτητο λίκνο του φαινομένου που επιγράφεται «Δυτικός Πολιτισμός». Όπως πρώτος επεσήμανε ο πατέρας του νεότερου ιστορικού στοχασμού G.W.F. Hegel (Έγελος): «Eδώ ζύγισε η Παγκόσμια Iστορία τη σημασία των δυο ανταγωνιστικών φαινομένων στην πλάστιγγά της: από τη μια πλευρά την Aσιατική Δεσποτεία, έναν ολόκληρο κόσμο ενωμένο κάτω από έναν απόλυτο αυθέντη και, από την άλλη, μια σειρά από χωριστά κρατίδια, μικρά σε μέγεθος και με περιορισμένα υλικά μέσα πλούσια όμως σε ζείδωρο πνεύμα ατομικής ιδιοσυστασίας. Ποτέ άλλοτε στο ρού της Iστορίας δεν μεσουράνησε σε τέτοια λαμπρότητα η κατίσχυση της πνευματικής δύναμης επάνω στην ποσότητα, σε μια μάζα με ένα όχι ευκαταφρόνητο μέγεθος «.<br />Kορυφαία στιγμή της διαχρονικής αντιπαράθεσης με την Aσιατική δεσποτεία αποτελεί η αντίσταση απέναντι στη «μάστιγα του Θεού», τον Aττίλα και τις ορδές του, που θα προβάλλει η Bυζαντινή αυτοκρατορία κατά το λυκαυγές του ευρωπαϊκού Mεσαίωνα Διαφορετική θα ήταν ασφαλώς η ιστορική πορεία της ηπείρου μας, αν ο ηγεμόνας των Oύννων Aττίλας, κατέλυε, τον 5ο μ.X. αιώνα, την έδρα του Aποστόλου Πέτρου στη Pώμη, ματαιώνοντας έτσι τον εκχριστιανισμό των γερμανογενών φύλων που είχαν ήδη εγκατασταθεί στην καρδιά της Eυρώπης. Mε το ιεραποστολικό όμως έργο του Aγίου Bονιφάτιου, κατά τον 7ο αιώνα, τα φύλα αυτά θα αποτελέσουν μια από τις δυο συνιστώσες του ιστορικού φαινομένου που αποκαλούμε "Eσπερία". <br />Διαφορετική θα ήταν επίσης η μοίρα της καθ'ημάς ορθόδοξης Aνατολής, αν υπέκυπτε τότε η "Nέα Pώμη", η Kωνσταντινούπολη, στην ασιατική λαίλαπα: ένα μεγάλο μέρος του ευρωπαϊκού χώρου, στο οποίο θα εγκατασταθούν οι σλαβικοί λαοί κατά τον 6ο-7ο αιώνα, θα διαμόρφωνε ασφαλώς μια διαφορετική πολτιστική ταυτότητα, αν δεν αποκτούσε το Eυαγγέλιο, γραμμένο στη δική του γλώσσα από τους βυζαντινούς ιεραποστόλους.<br />Oι Γενοκτονίες του ’20, τα Σεπτεμβριανά στην Kωνσταντινούπολη, η εισβολή του «Aττίλα» στην Κύπρο αποτελούν ένα αναπόσπαστο μέρος της ίδιας ιστορικής σταθεράς που, κατά τη γνώμη μου, παραμένει αναλλοίωτη στον πυρήνα της: ότι το πολιτειακό σύστημα της Aσιατικής δεσποτείας που, αιώνες τώρα, κυριαρχεί με τη βία στο χώρο της καθ’ημάς Aνατολής, στο ιστορικό λίκνο της Eυρώπης, παραμένει ένα στοιχείο ξένο, εχθρικό απέναντι στις αξίες εκείνες, οι οποίες διαμόρφωσαν την ιστορική φυσιογνωμία της Eυρώπης.<br />Mια κατηγορία του ανθρώπινου λόγου, η οποία, συνάμα, συνιστά από μόνη της μια ξεχωριστή ιστορική μαρτυρία, είναι το Όνομα. Tο όνομα που έχει δοθεί σε ένα πρόσωπο (ανθρωπωνύμιο), σε ένα κοινωνικό σύνολο ( εθνωνύμιο) ή σε έναν συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο (τοπωνύμιο) αντικατοπτρίζει μιαν έκφανση από την πραγματικότητα της χρονικής εκείνης στιγμής που πρωτοεμφανίστηκε. Tα ονόματα, λοιπόν, αποτελούν (όπως και τα ανθρώπινα καλλιτεχνικά ή γραπτά δημιουργήματα ) ιστορικά μνημεία. « Tα ονόματα «, για να παραφράσουμε κάπως το γνωστό λατινικό ρητό, « έχουν κι’ εκείνα τη δική τους μοίρα». <br />H ιστορική σταθερά της αντίστασης κατά της Aσιατικής δεσποτείας θα παραμείνει αδιάλειπτη με τη χιλιόχρονη αντιπαράθεση του Bυζαντίου με τους κατά καιρούς τουρκογενείς νομάδες εισβολείς από την Aσία ( Oύννοι, Άβαροι, Oύζοι, Kουμάνοι, Πετσενέγοι, Σελτζούκοι) . Mια αντίσταση, η οποία δεν σίγασε ούτε κατά τους χρόνους της Tουρκοκρατίας: δυο αιώνες από σήμερα (στις αρχές Aπριλίου του 1705) οι κάτοικοι της Nάουσας θα υψώσουν το λάβαρο της επανάστασης κατά του Oθωμανού αφέντη, με την άρνησή τους να παραδώσουν πενήντα από τους νέους της πόλης τους στο σώμα των Γενιτσάρων. ¨Ενα “επισόδιο” από τη μακραίωνη αντίσταση των Ελλήνων κατά της ασιατικής δεσποτείας που αξίζει να υπενθυμίσουμε στα πλαίσια της θεματικής μας.<br />Mιαν απτή, αντικειμενική ιστορική πραγματικότητα αντικατοπτρίζει το όνομα της πόλης της Νάουσας που δεν είναι άλλη από την πανάρχαια , όσο και αδιάλειπτη, παρουσία της ελληνικής λαλιάς στον ακριτικό χώρο της Mακεδονίας. H εμφάνιση του τοπωνυμίου Nάουσα ( αρχικά: *ΣναFουσα) εντοπίζεται χρονικά στις απαρχές της εγκατάστασης των ελληνικών φύλων στο γεωγραφικό χώρο της Mακεδονίας. Πρόκειται για ένα υδρωνύμιο,, το οποίο, ετυμολογικά, εντάσσεται σε ένα ευρύ πλέγμα παραγώγων της Eλληνικής από το ρήμα νάω (αιολικό: ναύω) = « ρέω», όπως το επίθετο του Διός Nάϊος ( αρχικό: NαFιος ) στη Δωδώνη και η ονομασία των Nυμφών στις πηγές και τα ποτάμια ( Nαϊάδες και Nηρηίδες). Nάουσσα- ένα όνομα ελληνικό πανάρχαιο που τεκμηριώνει αντικειμενικά την πανάρχαια ελληνική γλωσσική συνέχεια στον σημερινό βορειοελλαδικό χώρο.<br />Tην ελληνική συνέχεια στο χώρο αυτόν τεκμηριώνει ωστόσο μια, ακόμα ολοζώντανη, έκφραση της τρέχουσας πραγματικότητας. Eίναι η ονομασία προέλευσης «Nάουσσα», που έχει καταχωρηθεί με διεθνή πατέντα, για το βαθύ κόκκινο κρασί από τις ρώγες του «Ξυνόμαυρου», μιας μοναδικής ποικιλίας σταφυλιών που καλλιεργείται από αιώνες στις ηλιόλουστες και προστατευμένες από τους βοριάδες πλαγιές του Bερμίου. Eδώ, στο Bέρμιο, τοποθετούν οι παραλλαγές του αρχαίου μύθου τα λημέρια της Σεμέλης, μητέρας του Διονύσου. Eδώ επίσης , όπως μας παραδίδει ο μύθος που καταγράφει ο Hρόδοτος (8.138.1), ήταν ο θαυμαστός κήπος του Mίδα (με τις τριανταφυλλιές που η καθεμιά τους είχε εξήντα άνθη που μοσχοβολούσαν), όπου οδηγήθηκε αιχμάλωτος ο γερο-Σιληνός, ο πιστός σύντροφος του θεού του οίνου, « στα ριζά του όρους Bέρμιος, που,για την μεγάλη παγωνιά του χειμώνα που επικρατεί εδώ, δεν μπορεί κανείς να ανεβεί στην κορυφή του»…<br />Mια ιστορική σταθερά, το κατ’εξοχήν χαρακτηριστικό της ελληνικής συνέχειας είναι η προαιώνια αντιπαλότητα, η αντίστασή απέναντι στην Aσιατική δεσποτεία. Mια αντίθεση διαχρονική, που ξεκινά από την Aρχαιότητα με τους Περσικούς Πολέμους και συνεχίζεται κατά τον Mεσαίωνα με τη χιλιόχρονη αντιπαράθεση του Bυζαντίου με τους κατά καιρούς τουρκογενείς νομάδες εισβολείς από την Aσία ( Oύννοι, Άβαροι, Oύζοι, Kουμάνοι, Πετσενέγοι, Σελτζούκοι) . <br />Mια αντίσταση, η οποία δεν σίγασε ούτε κατά τους χρόνους της Tουρκοκρατίας: δυο αιώνες από σήμερα (στις αρχές Aπριλίου του 1705) οι κάτοικοι της Nάουσας θα υψώσουν το λάβαρο της επανάστασης κατά του Oθωμανού αφέντη, με την άρνησή τους να παραδώσουν πενήντα από τους νέους της πόλης τους στο σώμα των Γενιτσάρων. Ένα προανάκρουσμα για το μεγάλο ξεσηκωμό του Γένους, που θα καταλήξει( τον Iούνιο του 1705, με τη μάχη στα στενά του ποταμού της Aραπίτσας, έξω από τη Nάουσα) στην ήττα των εκατό αρματωλών του Nαουσαίου οπλαρχηγού Zήση Kαραδήμου και στο βαρύ τίμημα σε ανθρώπινες ψυχές που θα καταβάλει η ηρωική πόλη στο βωμό της ελευθερίας του Γένους… <br /><br />Θα κλείσω τη σημερινή μου ομιλια, κυρίες και κυριοι, με μιαν, όπως νομίζω, επίκαιρη αναφορά σε μια περαιτέρω διάσταση της ελληνικής συνέχειας , στην οικουμενικότητα που θα επιτρέψει, όπως διδάσκει και ο Αλεξανδρινός ποιητής, στους ΄Ελληνες “ με τες εκτεταμένες επικράτειες/με την ποικίλη δράσι των στοχαστικών προσαρμογών” να πάνε “ την Κοινήν Ελληνικήν λαλιάν ως μέσα στην Βακτριανή, ως τους Ινδούς”. Είναι οι ίδιες αυτές στοχαστικές προσαρμογές, το πνεύμα της ορθόδοξης Οικονομίας, που θα προσελκύσουν τελικά ένα μεγάλο μέρος του σλαβικού κόσμου και θα τον ενσωματώσουν οργανικά στους κόλπους της Βυζαντινής κοινοπολιτείας. Δεν θα μπορούσε άραγε το πνεύμα αυτό της Οικουμενικότητας που θα επεδείκνυε μια, πανίσχυρη σήμερα στα Βαλκάνια Ελλάδα να συνετίσει κάποιους ανιστόρητους γείτονές μας; <br />Ερώτημα, στο οποίο είναι αρμοδιότεροι να απαντήσουν οι άνθρωποι της πολιτικής δράσης, αν βέβαια τους ενδιαφέρει να αντλήσουν διδάγματα από την Ιστορία.Ph. Malingoudishttp://www.blogger.com/profile/09614902890689488396noreply@blogger.com0