Περί συλλογικής λεξιπενίας

Και με το σημερινό μου σημείωμα θα παραμείνω στη θέση του απλού, ανώνυμου ατόμου, του υπηκόου που παρακολουθεί τα έργα και τις ημέρες των αιρετών του αρχόντων, χωρίς ο ίδιος να έχει κάποια δυνατότητα παρέμβασης στα δημοσίως δρώμενα. Ο απλός, ανώνυμος πολίτης, ο οποίος, ωστόσο, αισθάνεται ότι οι μέρες που βιώνουμε, η τρέχουσα πραγματικότητα, είναι σημαδιακές: στον ευρύτερο χώρο γύρω μας κυριαρχεί η παγκόσμια συγκίνηση για τις εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπινες ζωές-θύματα του Εγκέλαδου στη μακρινή Καραϊβική. Εντός των τειχών, πάλι, έχουμε ήδη όλοι μας αισθανθεί στο πετσί μας την κρυάδα από το ποτάμι της οικονομικής κρίσης, στα νερά του οποίου, μας έριξαν οι στομφώδεις αλλά ανίκανοι τέως αιρετοί μας άρχοντες.
Ημέρες κρίσης, λοιπόν, αυτές που βιώνουμε που τις καθιστούν ακόμη πιο καταθλιπτικές, ιδιαίτερα εδώ στο δικό μας, τον ελλαδικό, μικρόκοσμο, η αμηχανία και η σιγή των πνευματικών ανθρώπων. Μια κατάσταση πραγμάτων ανάλογη με εκείνην που καταγράφει σε ένα άρθρο του στη New-York Daily Tribune ο K. Mάρξ στις 3 Mαίου 1853 : " Tο έργο των εγκυκλοπαιδιστών γίνεται, όπως είναι γνωστό, επίκαιρο πάντοτε όταν υπάρχει μεν υπερπληθώρα από δεδομένα αλλά, συνάμα, κυριαρχεί μια γενικότερη πνευματική αδράνεια" [Karl Marx - Friedrich Engels - Werke, τ. 9 (Bερολίνο 1960), σ. 58].
Oι "εγκυκλοπαιδιστές", στους οποίους αναφέρεται ο νεο-εγελιανός στοχαστής, δεν είναι άλλοι από την πλειάδα εκείνη των φιλοσόφων και κοινωνικών οραματιστών (Bολτέρος, Pουσώ, Mοντεσκιέ κ.α.) που συνεργάστηκαν, συντάσσοντας λήμματα για την Encyclopédie. Eνός λεξικού, που εκδόθηκε σε 28 τόμους κατά την εικοσαετία 1751-1772 από τους Diderot και d'Alembert και το οποίο αποτέλεσε τη Bίβλο του γαλλικού Διαφωτισμού. Ένα έργο, που επανέφερε στην κοινή συνείδηση το σημασιολογικό περιεχόμενο από λεξιλογικές ενότητες, από όρους με διαχρονική αξία. Πνευματικό επίτευγμα , η άνθηση του οποίου, , είναι χαρακτηριστικό, γίνεται αισθητή ιδιαίτερα σε εκείνες τις ιστορικές περιόδους που σημαδεύονται από τη γενικότερη έλλειψη πρωτοτυπίας στον ανθρώπινο στοχασμό ή , ακόμα, και από την πνευματική στασιμότητα. Δεν είναι λοιπόν διόλου τυχαίο ότι η λεξικογραφία αναπτύσσεται κυρίως κατά τους Aλεξανδρινούς χρόνους, με κύριο στόχο να καταγράψει και να διασώσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος από την κλασική παράδοση, αλλά και κατά το Mεσαίωνα, το Δυτικό αλλά και εκείνον της βυζαντινής καθ'ημάς Aνατολής.
Στην εποχή της ισοπεδωτικής παγκοσμιοποίησης, της επικράτησης της τηλεοπτικής προφορικότητας, που φαλκιδεύει το αυθεντικό περιεχόμενο των λέξεων, " ο αγώνας για τις λέξεις και τις έννοιες· είναι αγώνας για την ουσία, ήτοι για τον προσδιορισμό ή τον επαναπροσδιορισμό των σχέσεων μετσξύ ανθρώπων".
Η απόφανση αυτή του αείμνηστου Π. Kονδύλη είναι, σήμερα ιδιαίτερα, τραγικά επίκαιρη , όταν είναι ολοφάνερο ότι έχουμε αποβάλει από τη συλλογική μας συνείδηση την έννοια της αλληλεγγύης για τους δυστυχείς συνανθρώπους μας , τα θύματα των σεισμών στην Ταϊτή. Μια συλλογική αδράνεια, οι διαστάσεις της οποίας γίνονται ακόμα πιο οδυνηρές από τον συναγερμό, την ομόθυμη εκστρατεία για αρωγή που εκτυλίσσεται τις μέρες αυτές στις χώρες των βορείων μας εταίρων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Από τους εταίρους μας στην Εσπερία μάς κρατά όμως ακόμα πιο απόμακρους μια ιδιομορφία του συλλογικού μας χαρακτήρα , την έξαρση της οποίας βιώνουμε αυτές τις ημέρες. Είναι η παντελής έλλειψη από το όργανο της επικοινωνίας μας μιας έννοιας που εκφράζεται στα γερμανικά μονολεκτικά: Rueksicht. Μιας έννοιας που μόνο περιφραστικά μπορούμε να αποδώσουμε στην καθ’ημάς Νεοελληνική: «να προσέχεις πίσω σου μήπως ενοχλείς τον πλησίον σου».
Μια αδυναμία έκφρασης που χαρακτηρίζει, με τους εποχούμενους στα τρακτέρ καπεταναίους που έχουν αποκλείσει τις εθνικές οδούς, τη συλλογική ιδιοσυγκρασία του Νεοέλληνα.