Wednesday, July 23, 2008

Δυο βαλκάνιοι βοεβόδες

Οι μορφές δυο δημόσιων ανδρών από τη γειτονική μας πάλαι ποτέ Γιουγκοσλαβία δεσπόζουν σήμερα στο προσκήνιο της επικαιρότητας. Δυο πολιτικοί ( ο “βαλκανικός” τεχνικός όρος vojevoda είναι, νομίζω, στην περίπτωση αυτή ο επαρκέστερος σημασιολογικά προσδιορισμός) που με το βίο και την πολιτεία τους επιβεβαιώνουν την ευστοχία των όσων σημειώνει ο Τhomas Mann στις “Θεωρήσεις ενός απολιτικού ατόμου” (Betrachtungen eines Unpolitischen), ενός έργου με προφητική θα έλεγε κανείς υπέρβαση από την σύγχρονή του πραγματικότητα: "H ιδεολογική αντιπαράθεση αποτελεί τον πυρήνα κάθε μεγάλου ιστορικού γεγονότος", γράφει στα τέλη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου ο μεγάλος γερμανός συγραφέας, παρακολουθώντας τον πνευματικό του κόσμο να βυθίζεται μαζί με την αστική τάξη της Γερμανίας του Kάϊζερ και προσπαθώντας να ανιχνεύσει το νόημα της απάνθρωπης πραγματικότητας που βιώνει. Η ιδεολογία, ή, ακριβέστερα, η αναχρονιστική ιδεοληψία, είναι εκείνη που καθιστά τα δυο αυτά πρόσωπα της τρέχουσας επικαιρότητας ως εμβληματικές μορφές ενός γειτονικού μας κόσμου που ανήκει οριστικά στο παρελθόν: της Γιουγκοσλαβίας και της πανσπερμίας των λαών που αποτελούσαν τους υπηκόους της.
Σε όλη τη διάρκεια του κρατικού της βίου, η έννοια "Γιουγκοσλάβος" ανταποκρινόταν σημασιολογικά στην υπηκοότητα και όχι στην εθνικότητα ή τη γλωσσική ταυτότητα των κατοίκων της. Oι επιμέρους επαρχίες (μετά το 1945: οι ομόσπονδες δημοκρατιες) διατήρησαν τα ιστορικά τους εθνωνύμια και οι κάτοικοί τους την ιδιαίτερή τους εθνική συνείδηση. O homo novus, ο "νέος άνθρωπος", δηλαδή ο "Γιουγκοσλάβος" , παρόλες τις προπαγανδιστικές παροτρύνσεις της κεντρικής εξουσίας στη μεταπολεμική Γιουγκοσλαβία, παρέμεινε μέχρι το τέλος ένα θεωρητικό κατασκεύασμα.
Mε λίγα λόγια: το θνησιγενές εκείνο κρατικό μόρφωμα, που προέκυψε μετά τον A' Παγκόσμιο Πόλεμο δεν κατόρθωσε ποτέ του να υπερβεί το βαρύ ιστορικό κληροδότημα και να εξομαλύνει τις βαθειές αντιθέσεις που χώριζαν τις εθνότητες των υπηκόων του, ούτε κατά την περίοδο του Mεσοπολέμου, οπότε επεκράτησε ως κρατικό δόγμα η μεγαλοσερβική ιδεολογία, ουτε κατά την "σοσιαλιστική" περίοδο, όταν, μετά το θάνατο του Tίτο, κατέρρευσε το ψευδο-ομοσπονδιακό του σύστημα σαν χάρτινος πύργος.
Οι μορφές των δυο βαλκάνιων φυλάρχων-vojevoda που βρίσκονται σήμερα στο προσκήνιο της επικαιρότητας αντικατοπτρίζουν δυο εκφάνσεις από την εικονική πραγματικότητα που παραμένει ακόμα κυριάρχη στη διαμελισμένη πρώην Γιουγκοσλαβία. Ο ένας, ο ψυχίατρος-ποιητής, ο αγνώριστος σήμερα Κάρατζιτς , που στο όνομα της μεγαλοσερβικής σωβινιστικής του ιδεολογίας, έγινε ο μακελάρης των αθώων γυναικόπαιδων στη Σρεμπρένιτσα. Η «ορθοδοξία» του Κάρατζιτς ήταν εκείνη που, τότε που βρισλ’οταν στην ακμή της αποτρόπαιας δραστηριότητάς του, τον είχε καταστήσει δημοφιλή και σε κάποιους δικο΄υς μας εδώ- οπαδούς του νεφελώδους ιδεολογήματος του «ορθόδοξου τόξου»...
Ο έτερος βαλκάνιος φύλαρχος,, μπορεί να κατάφερε με τα λαϊκιστικά του συνθήματα να κερδίσει τις πρόσφατες εκλογές στη γειτονική μας ΠΓΔΜ, έχει καταντήσει σήμερα (ορφανός, όπως όλα δείχνουν από κάποιους υπερατλαντικούς του πάτρωνες) σε μια καρικατούρα στα μάτια της Εσπερίας, στην οποία απευθύνει εκκλήσεις υπέρ των «ομοεθνών» του που στερούνται δήθεν των δικαιωμάτων τους στη χώρα μας. Μιας παρέας που κατέβηκε στις εκλογές με έμβλημα το Ουράνιο Τόξο και που ο αριθμός τους δεν ξεπερνά εκείνον της σέκτας των Μορμόνων που κυκλοφορούν κι εκείνοι, ελεύθεροι και ανεμπόδιστοι,ανάμεσά μας

Wednesday, July 9, 2008

Από τον θαυμαστό “κόσμο του Παλατιού”:

Παρακολουθώντας, μαζί με τη μάζα των χιλιάδων αφανών υπηκόων, την προχθεσινή on camera δημηγορία του εξοχότατου κ. Υπουργού Πολιτισμού, είχα ακόμα μια φορά την ευκαιρία να πεισθώ πόσο εύστοχο είναι το παλαιό αξίωμα. ΄Οτι δηλαδή τα όρια που χωρίζουν τους αρχομένους από τους, αιρετούς έστω, άρχοντές τους παραμένουν πάντα απαρασάλευτα – τείχη ανυπέρβλητα που χώριζαν ανέκαθεν τους δυο κόσμους: τον λαμπρό κόσμο του Παλατιού απ’ εκείνον της ανήλιαγης Καλύβας.
Για άλλη μια φορά διαπίστωσα ότι τα λεκτικά σχήματα, οι σημασιολογικές κατηγορίες και, γενικότερα, το σημειωτικό επίπεδο, στα πλαίσια του οποίου κινήθηκε,on camera, ο μονόλογος του εξοχότατου κ. Υπουργού αποτελούν ένα πεδίο μη προσπελάσιμο για ‘μένα, αλλά και για τον κάθε «καθημερινό « συνέλληνα. Αναφέρθηκε, για παράδειγμα, ο συγκεκριμένος αιρετός μας άρχοντας σε κάποιες σκοτεινές και κακόβουλες δυνάμεις που έχουν ταχθεί να αμαυρώσουν το δικό του έργο και εκείνο της κυβέρνησης , της οποίας, όπως είναι γνωστό, ηγείται ο πρωτεξάδελφος του τόσο φίλαθλου κ. Υπουργού. Απέφυγε ωστόσο να απαντήσει στο ερώτημα που θα του έθετε ο κάθε απλός νοικοκύρης-υπήκοος: τι δουλειά είχε εκείνος, όντας υπουργός, να πραγματοποιεί εκδρομές, με ιδιωτικά jet και πολυτελή αυτοκίνητα, με τους μεγαλοπρομηθευτές του υπουργείου του;
Ερώτημα που ασφαλώς βρίσκεται έξω από τις σημασιολογικές κατηγορίες του εξοχότατου κ. Υπουργού, δεν απέχει ωστόσο διόλου από τον προβληματισμό για την τυπολογία της πολιτικής διαφθοράς, όπως αυτή προσδιορίζεται στα ειδικά εγχειρίδια .Φαινόμενο κοινωνικό, που έχει καταγραφεί στις ιστορικές δέλτους από τους πανάρχαιους χρόνους είναι η πολιτική διαφθορά, τα τυπολογικά χαρακτηριστικά της οποίας είναι τα εξής: 1) H εσκεμμένη υπαγωγή του δημόσιου συμφέροντος υπό την επιταγή των ιδιωτικών επιδιώξεων· 2) H ύπαρξη αμοιβαιότητας ως προς τις υποχρεώσεις και τα πλεονεκτήματα, που είναι χρηματικής ή άλλης συναφούς μορφής· 3) H συνέργια εκείνων που επιδιώκουν την έκδοση μιας νομιμοποιητικής απόφασης και εκείνων που είναι σε θέση να επηρεάσουν την έκδοση αυτήν· 4) H προσπάθεια να συγκαλυφθεί η πράξη της διαφθοράς από κάποιο είδος νομοθετικής ρύθμισης [Πβ. A. Heidenheimer, Political Corruption, Nέα Yόρκη 1976, σ. 18 κ.ε.] .
Το πρόσφατο συμβάν με πρωταγωνιστή τον Υπουργό (και συνάμα πρωθυπουργικό πρωτεξάδελφο) ανέδειξε και μια άλλη πτυχή του τείχους που χωρίζει την ευγενή κοινωνία του Παλατιού από τον κόσμο της ταπεινής Καλύβας: σε αντίθεση με άλλους «πληβείους» συναδέλφους του που απομακρύνθηκαν πάραυτα όταν κάπου «στραβοπάτησαν» ως υπουργοί, ο εξοχότατος κ. Υπουργός πολιτισμού απολαμβάνει μια ιδιαίτερη ασυλία. Το δικό του «στραβοπάτημα» ανήκει, λόγω της οικογενειακής του προέλευσης, στην κατηγορία του «παραπτώματος του ευπατρίδη», όπως καθιερώθηκε να αποκαλούνται στη γλωσσική χρήση των λαών της K. Eυρώπης ( Kavaliersdelikt). ΄Ενας όρος που χαρακτηρίζει ορισμένα αδικήματα που δεν διώκονται, τελικά, ποινικά, επειδή ο δράστης τους ανήκει σε μιαν ιδιαίτερη, προνομιούχα κοινωνική τάξη. O βιασμός και η διακόρευση της υπηρέτριας από κάποιο άρρεν μέλος του οίκου του βαρώνου αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα «παραπτώματος ευπατρίδη» που δεν κατέληγε ποτέ στα δικαστήρια της Γερμανίας του Kάϊζερ ή της Aυστροουγγρικής μοναρχίας.
Oι ειδυλλιακές συνθήκες της γερμανικής κοινωνίας του 19ου αιώνα, με τους βαρώνους και τους άλλους προνομιούχους, που δεν τους αγγίζουν οι ποινικοί κανόνες που ισχύουν για τους πληβείους, αλλά και η οικονομική άνθηση με τις εταιρείες που θησαυρίζουν διατηρώντας άριστες σχέσεις με τον «κόσμο του Παλατιού», φαίνεται ότι επικρατούν, εδώ και τώρα, στην τρισόλβια, Eλλάδα του 2008.