Μια φωνή μέσα στην έρημο...

Εξετάζοντας το ρόλο του μεμονωμένου ατόμου στην ιστορική εξέλιξη, θα αποδώσει, προς τα τέλη του βίου του, ο ιδεολογικός συνοδοιπόρος του Μάρξ την πεμπτουσία ολόκληρου του θεωρητικού τους μόχθου. « Οι άνθρωποι είναι εκείνοι οι ίδιοι που υπαγορεύουν την εξέλιξη της Ιστορίας» θα γράψει, σε μιαν επιστολή του τον Ιανουάριο του 1894, ο Φρ. ΄Ενγκελς, παραμένοντας έτσι συνεπής με τα όσα είχε ο ίδιος, πριν από πενήντα χρόνια, διατυπώσει από κοινού με τον Μάρξ: " H Iστορία δεν πράττει τίποτε, δεν διαθέτει κάποιον απερίγραπτο πλούτο δυνατοτήτων, δεν μάχεται αγώνες! Aντίθετα, ο άνθρωπος είναι εκείνος, που ενεργεί, που έχει όλες τις δυνατότητες, που αγωνίζεται· δεν είναι διόλου η "Iστορία", που , σαν να ήταν κάποιο ιδιαίτερο άτομο, μεταχειρίζεται τον άνθρωπο ως μέσον για να επιτύχει τους στόχους της. H Iστορία δεν είναι τίποτε άλλο παρά οι πράξεις των ανθρώπων, που επιδιώκουν τους δικούς τους σκοπούς " [ K. Mάρξ- Φ. Έγκελς, H Aγ ία Oικογένεια (γερμ. έκδ.), σ. 265 ].
Διαπιστώσεις και θεωρητικά αξιώματα, η ευστοχία των οποίων αποδείχθηκε και από την πρόσφατη, την δική μας πραγματικότητα: Αν το καλοσκεφθεί κανείς, ένα και μοναδικό ήταν το άτομο εκείνο, το οποίο το βράδυ της εκλογικής συντριβής του Σεπτεμβρίου, προκάλεσε, με τη δημόσια δήλωσή του και τις ενέργειες του που ακολούθησαν, τη συρροή των γεγονότων που οδήγησαν σε μια, πρωτόγνωρη για το δημόσιο βίο μας, αυθόρμητη συμμετοχή των αρχομένων στο πολιτικό γίγνεσθαι στη χώρα μας. Ανεξάρτητα από την δυσμενή, για όσους τάχθηκαν στο πλευρό του Ε. Βενιζέλου, έκβαση της πρόσφατης ψηφοφορίας, το δεδομένο ότι, ο λαός «πήρε το ΠΑ.ΣΟ.Κ. στα χέρια του» αποτελεί ένα ελπιδοφόρο μήνυμα ότι , έστω και για μια φευγαλέα στιγμή, η συμμετοχική δημοκρατία έγινε πράξη.
Σε μια επιστολή του, στις 7.10.1950, γράφει ο Thomas Mann: "Eίστε ένας γενναίος άνδρας, αλλά μια φωνή βοώντος εν ερήμω. Nα σας παρηγορεί όμως η σκέψη ότι, στις μέρες μας, η έρημος απλώνεται ολούθε και ότι , τελικά, δεν ακούγονται παρά οι μοναχικές φωνές μέσα στην έρημο" . «Μοναχική» ήταν και η φωνή εκείνη που ακούστηκε πρόσφατα και μέσα στη δική μας έρημο. Μια φωνή που, για να εκφράσω εδώ την (αφελή;) αισιοδοξία μου, δεν θα παραμείνει χωρίς θετικές συνέπειες για την παραπέρα εξέλιξη των πολιτικών πραγμάτων στο κοινωνικό μας σύνολο.
Kαυχιόμαστε οι Nεοέλληνες ότι η λέξη "φιλότιμο", που σημαίνει μια, όπως θέλουμε να πιστεύουμε, χαρακτηριστική για το κοινωνικό μας σύνολο στάση ζωής, έναν άγραφο ηθικό κώδικα, δεν αποδίδεται παρά μόνον περιφραστικά σε μια οποιαδήποτε από τις γλώσσες των δυτικών μας εταίρων. Mε τη σειρά του όμως θα μπορούσε και ένας Γερμανός (αλλά και ένας Tσέχος) να μάς αντιτείνουν ότι και στη Nεοελληνική είναι αδυνατο να μεταφρασθούν μονολεκτικά λέξεις-κλειδιά από τους δικούς τους προφορικούς κώδικες. Για παράδειγμα: το γερμανικό Rücksicht ( και το ταυτόσημό του ohled στα τσέχικα) δεν μπορεί να μεταφρασθεί στη γλώσσα ενός λαού, για τον οποίο το ατομικό έχει συνήθως την προτεραιότητα έναντι του συλλογικού, παρά μόνον με μιαν ολόκληρη φράση: " η συμπεριφορά εκείνου που ρίχνει μια ματιά, που προσέχει, μήπως η στάση του ενοχλεί όσους είναι πίσω του (ή γύρω του) ".
O εμπειρικός κανόνας ότι ο προφορικός κώδικας επικοινωνίας, η γλώσσα, αποτελεί μιαν αντικειμενική κατηγορία, στην οποία αντικατοπτρίζεται η κοινωνική πραγματικότητα αλλά και η συλλογική νοοτροπία που χαρακτηρίζει τους χρήστες της γλώσσας αυτής, επιβεβαιώνεται και από την περίπτωση που βρίσκεται στο επίκεντρο του σημερινού σημειώματος: στην καθ'ημάς Nεοελληνική μάς είναι αδύνατο να αποδώσουμε τη σημασιολογική διαφορά που εκφράζεται στα αγγλικά με τις λέξεις statesman και politician. Ως "πολιτικό" χαρακτηρίζει η γλώσσα μας εξίσου και το άτομο εκείνο που έχει επιλέξει να μας εκπροσωπεί ( αδιάφορο με ποιό τρόπο) στο κοινοβούλιο ( politician), αλλά και τον ηγέτη εκείνον (τον statesman ) που θέτει τα υψηλά του ιδανικά και τις σπάνιες δεξιότητές του στην υπηρεσία του κοινωνικού συνόλου .
H λεκτική αυτή ισοπέδωση στη γλώσσα μας δεν είναι, νομίζω, τυχαία, αλλά είναι απότοκο μιας ιστορικής πραγματικότητας. Oι δεκα επτά δεκαετίες ελεύθερου βίου του νεοελληνικού κράτους με τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς που μεταφυτεύτηκαν από τη Δύση φέρουν τη σφραγίδα της σταθεράς εκείνης που κυριαρχεί στην πολιτική μας κουλτούρα: του λαϊκισμού.
Η «μοναχική φωνή», ο λόγος και η πράξη ενός δημόσιου άνδρα, την οποία ακολούθησε προχθές ένα μεγάλο ποσοστό των αρχομένων ήταν, ας το ελπίσουμε, το πρελούδιο μιας αλλαγής στα πολιτικά πράγματα της χώρας μας....