Βίοι παράλληλοι

«Οι άνθρωποι είναι, κάποιες στιγμές, αφεντικά της μοίρας τους: Το λάθος, αγαπητέ Βρούτε, δεν βρίσκεται στ' αστέρια μας, αλλά στους ίδιους μας τους εαυτούς, που παραμένουν υποτελείς και δέσμιοι»

Σέξπιρ, «Ιούλιος Καίσαρ», πράξη 1η, σκ. β'

Επαναλαμβάνεται η Ιστορία; Ερώτημα στο οποίο έχουν στο παρελθόν αποπειραθεί να απαντήσουν πολλοί: άλλοι αρνητικά, άλλοι θετικά και κάποιοι παραλλάσσοντας τη δομή αυτού του ίδιου του ερωτήματος (όπως, για παράδειγμα, «η Ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα»). Ενα ερώτημα, ωστόσο, που δεν απασχολεί τους «επαγγελματίες» ιστορικούς, πολλοί από τους οποίους έχουν υπόψη τους το αξίωμα που διατύπωσε ο Μακιαβέλι στις «Φλωρεντινές ιστορίες» του. Οτι δηλαδή στην Ιστορία, όταν συντρέχουν ομοειδείς γενεσιουργοί παράγοντες, εμφανίζονται φαινόμενα που έχουν μεταξύ τους μια σχέση αναλογίας, παρά τη χρονική απόσταση που μπορεί να χωρίζει το ένα από το άλλο.

Στην κατηγορία της ιστορικής αναλογίας εντάσσονται και οι «βίοι παράλληλοι». Η πολιτεία δηλαδή ατόμων, τα οποία, έχοντας περάσει τα ίδια βιώματα, ενεργούν κατόπιν με τον ίδιο τρόπο. Ανατρέχοντας δέκα αιώνες πίσω, στο βυζαντινό μας παρελθόν, θα διαπιστώσει κανείς ότι σήμερα, με τα όσα συμβαίνουν στην κορυφή ενός από τα δύο σύγχρονά μας κόμματα εξουσίας, είμαστε μάρτυρες ακόμα μιας ιστορικής αναλογίας. Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά στο μακρινό εκείνο παρελθόν.

Δύο εκ διαμέτρου, ως προς την ψυχοσύνθεση αλλά και τα φυσικά τάλαντα, αντίθετες προσωπικότητες ήταν ο ιδρυτής της μακεδονικής δυναστείας Βασίλειος Α' και ο πρωτότοκος γιος του Λέων. Τραχύς και άξεστος ο πρώτος, ένας απαίδευτος νεαρός με σκοτεινή καταγωγή από τα ενδότερα της Θράκης. Πανούργος και ευφυής που, από τις παλαίστρες της Βασιλεύουσας, ανέβηκε στον θρόνο δολοφονώντας τον ευεργέτη του (867). Λόγιος που μαθήτευσε κοντά στον Μέγα Φώτιο ο δεύτερος· ένας εστεμμένος, ο οποίος, με τα συγγραφικά του πονήματα αλλά και τα ποιήματά του, αναφέρεται στις δέλτους της Ιστορίας με το προσωνύμιο «Σοφός».

Τη διάσταση της σχέσης ανάμεσα στον αυταρχικό πατέρα και στον ευαίσθητο γιό την περιγράφει ο ίδιος ο Λέων σε μια αφήγησή του προς τον μετέπειτα πατριάρχη Ευθύμιο: «...αγνοεί η αγιωσύνη σου τα όσα στυγηρά έχω υποφέρει από τη σύζυγό μου» (τη Θεοφανώ, την οποία είχε πολύ νέος παντρευτεί ο Λέων, όχι με τη θέλησή του, αλλά « δεδοικώς τον πατέρα») «...η οποία πήγε στον μακαρίτη πατέρα μου και "έπλεξε μια ολόκληρη ιστορία ότι δήθεν συνευρίσκομαι με τη θυγατέρα του Ζαούτση, τη Ζωή. Και εκείνος, όπως συνήθιζε άλλωστε, χωρίς δεύτερη κουβέντα, στράφηκε εναντίον μου... με άρπαξε από τη γενειάδα και με έριξε καταγής και, γρονθοκοπώντας και προπηλακίζοντάς με, με κατέστησε αιμόφυρτο... [ Βίος Ευθυμίου, κεφ. VII, 8, σ. 20-21]

Μια ζωντανή περιγραφή από το ίδιο το θύμα, το οποίο θα πάρει την εκδίκησή του, αμέσως μετά την αποχώρηση του πατέρα-αφέντη από τα εγκόσμια. Ετσι, η πρώτη επίσημη πράξη του Λέοντος, ως αυτοκράτορος πλέον, θα είναι να «τα αλλάξει όλα», ακυρώνοντας το έργο του Βασιλείου και να διατάξει την, με κάθε επιδεικτική επισημότητα και μεγαλοπρέπεια, μετακομιδή των λειψάνων του δολοφονημένου από τον Βασίλειο, αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ' στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, όπου βρίσκονταν και οι βασιλικοί τάφοι...

Μια περίπτωση από το μακρινό ιστορικό παρελθόν, που θα μπορούσε να είχε επικαλεστεί και ο ίδιος ο πατέρας της Ψυχανάλυσης, όταν περιέγραφε το «σύνδρομο της πατροκτονίας» που κατατρύχει τον καταπιεσμένο από τον «πατέρα-αφέντη» διάδοχο της πατρώας εξουσίας. Του βασιλικού θρόνου στο μακρινό παρελθόν - της προεδρίας ενός πολιτικού κόμματος στους «μοντέρνους καιρούς» μας.