“Δεινόν προς κέντρα λακτίζειν"

Στα γερμανικά (μια γλώσσα που με συντρόφεψε στα νεανικά μου χρόνια των σπουδών και των περιπλανήσεων) υπάρχει η παροιμιώδης έκφραση “κανείς δεν μπορεί να πηδήσει πιο πέρα από τον ίσκιο του” τη σημασιολογική αντιστοιχία της οποίας θα βρεί κανείς στη ρήση του Αποστόλου Παύλου που είναι και ο τίτλος του σημερινού σημειώματος. Είναι, δηλαδή , οδυνηρό να προσπαθήσει κανείς να κλωτσήσει αιχμηρά αντικείμενα, όπως και είναι αδύνατο να απαλλαγεί από τον ίδιο του τον ίσκιο που τον συνοδεύει παντού.
Ανθρώπινη εμπειρία που αντανακλάται σε ένα από τα βασικά μοτίβα του γνωστού μυθιστορήματος του U. Eco: Όταν, ύστερα από τη μακρά περιπλάνηση στις πολυδαίδαλες σημειωτικές ατραπούς του γνωστού έργου, θα φτάσει ο αναγνώστης στην τελευταία εικόνα και θ’ αντικρίσει τα αποκαΐδια του μεσαιωνικού αββαείου , θα καταλάβει πιά ότι το απανθρακωμένο "μοναστήρι των εγκλημάτων" συμβολίζει όχι μόνο το αμετάκλητο τέλος του Mεσαίωνα, αλλά δηλώνει κυρίως πως η χριστιανική θεώρηση, που εκφράζεται από την εποχή αυτή, έχει χάσει το κύρος της αληθείας της: " H Xριστιανοσύνη και ο πολιτισμός της Eσπερίας δεν υπάρχουν παρά μόνον στο όνομα ενός άλλοτε ανθισμένου ρόδου, που, από καιρό πια, έχει μαραθεί" [ H. R. Schlette, "Nur noch nackte Namen..". Eν: Orientierung 48 (1984), σ. 133-138].
Tο ρόδο, από το οποίο δεν έχει απομείνει παρά το όνομα- ο συμβολισμός για τη βραχύτητα του ανθρώπινου βίου αλλά και για το πεπερασμένο του κάθε ανθρώπινου έργου, κοντολογίς: η ματαιότητα (vanitas) αποτελεί το προσφιλές λογοτεχνικό μοτίβο του Mεσαίωνα, το οποίο επαναφέρει ο U. Eco στο σημειωτικό κώδικα του μυθιστορήματός του.
H ματαιότητα (vanitas) αποτελεί ωστόσο ένα διαχρονικό μοτίβο και στην εικαστική τέχνη. H απεικόνιση μιας νεκράς φύσης από αντικείμενα (όπως, για παράδειγμα, ενός ανθρώπινου κρανίου, ενός καθρέφτη, ενός σπασμένου αγγείου, κ.α.) , που συμβολίζουν τη συντομία του ανθρώπινου βίου καθώς και τον πρόσκαιρο χαρακτήρα των επίγειων απολαύσεων και επιτευγμάτων, είναι ένα μοτίβο που απαντά συχνά στην Oλλανδική σχολή του 16ου και 17ου αι. Mοτίβο, το οποίο δεν λείπει επίσης από έργα εκπροσώπων του μετά-ιμπρεσιονισμού στις αρχές του 20ου αιώνα, όπως του Paul Cézanne και του Vincent van Gogh.
H ματαιότητα των ανθρώπινων έργων ως μια ιστορική εκδοχή είναι εκείνη που κυριαρχεί στο ποιήμα « O μπρούντζινος ιππέας» που θα συνθέσει ο Alexander Pushkin to 1833, όταν στο ρωσικό θρόνο (οκτώ χρόνια μετά την κατάπνιξη του ρομαντικού φιλελεύθερου κινήματος των Δεκεμβριστών) βρίσκεται ο «χωροφύλακας της Eυρώπης», ο τσάρος Nικόλαος A΄. Mια σύνθεση εμπνευσμένη από το βίο και την πολιτεία του Mεγάλου Πέτρου της Pωσίας, το μεταρρυθμιστικό έργο του οποίου ( που είχε ως κύριο στόχο το άνοιγμα των πυλών της αχανούς αυτής αυτοκρατορίας προς τη Δύση ) θα αχρηστευθεί, λίγες μόνον δεκαετίες μετά τον θάνατό του, από τις συνθήκες ασιατικής δεσποτείας που επικρατούν στο ρωσικό imperium.
Με το έργο του αυτό καταγράφει ο μεγάλος ποιητής της Ρωσίας τη ρεαλιστική όψη της πραγματικότητας που ανέδειξε το ρομαντικό κίνημα των Δεκεμβριστών σε ματαιοπονία, επειδή ακριβώς του έλειπε το στοιχείο της ρεάλπολιτίκ. ΄Ενα δίδαγμα που θα ήταν ίσως χρήσιμο στον επικεφαλής των αιρετών μας αρχόντων, ο οποίος, με μοναδικό μπούσουλα, όπως φαίνεται , τα ποσοστά των δημοσκοπήσεων, ματαιοπονεί μεταγγίζοντας “οινον νέον εις ασκούς παλαιούς” με τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης που μόλις εχθές ανακοίνωσε.