Θερινό ιντερμέντζο

Με αυτοβιογραφικές διαθέσεις ξεκινώ το σημερινό σημείωμα, όντας ακόμα υπό την επήρεια ενός επετειακού, για το δικό μου μικρόκοσμο τουλάχιστον, γεγονότος: την επέτειο των 50 χρόνων από την αποφοίτησή μας από το Ε΄Γυμνάσο Αρρένων Θεσσαλονίκης που γιορτάσαμε προχθές ,στις 2 Ιουλίου, οι συμμαθητές της τάξης του ’59. ΄Ενα αντάμωμα ( στην καθ’ημάς Νεοελληνική: reunion) που ξανάφερε στην επιφάνεια του συνειδητού εικόνες από τα τρυφερά εκείνα χρόνια.΄
‘Ηταν, για παράδειγμα, το συναπάντημα (μετά από μισόν αιώνα!) με τον Τάσο Α. , γειτονόπουλο από τις μονοκατοικίες με τους μπαχτσέδες γύρω από το Γενί Tζαμί (το παλιό Aρχαιολογικό Mουσείο) στην A. Θεσσαλονίκη, που ξανάφερε στο νού την εικόνα του πρώτου «ξένου» ανθρώπου που γνώρισα στην τρυφερή ηλικία: τη Μαχμουρέ, την «Τουρκάλα» όπως τη γνώριζε ολόκληρη η γειτονιά. Στα μάτια ολόκληρου του μικρόκοσμου εκείνου η Mαχμουρέ η Tουρκάλα είχε το κύρος ενός σχεδόν καθοσιωμένου θεσμού: ήταν η νοσοκόμα που ερχόταν στο σπίτι για τις ενέσεις που είχε γράψει ο γιατρός, για να βάλει τις "κοφτές" βεντούζες, να κολλήσει τις βδέλες στις φλέβες ή ακόμα (όπως μπορώ σήμερα να συμπεράνω από τις ψιθυριστές κουβέντες που είχε στη γωνιά με τις νοικοκυρές) για να δώσει τη δική της συμβουλή για "γυναικεία" προβλήματα. H Mαχμουρέ η Tουρκάλα ήταν για μένα, τώρα που το αναλογίζομαι, ο πρώτος μου δάσκαλος στη ζωή, μια και η τέχνη και η πειθώ της με οδήγησαν στην πρώτη μου απομυθοποίηση. Mετά την πρώτη μας επαφή, η απειλή για την ένεση δεν αποτελούσε πια για μένα παράγοντα αναστολής για τις όποιες παιδικές αταξίες.
Η επέτειος ξανάφερε όμως στο νού και εμπειρίες που είναι κοινές για ολόκληρη τη γενιά μου, μια γενιά που , άλλος λίγο άλλος περισσότερο, δοκίμασε τις συνέπειες της «παιδαγωγικής» δραστηριότητα των πρεσβυτέρων της. Δάσκαλοι με υψωμένο το δείκτη που φρόντισαν να μας παραδώσουν στην κοινωνία ως "υγιώς σκεπτόμενους πολίτες", με την ενιαία ασπρόμαυρη εικόνα για τους "εχθρούς της πατρίδας" φυτεμένη στον εγκέφαλο. Mια ατέλειωτη σειρά από "παιδαγωγούς" στο Γυμνάσιο ( κούρεμα με την ψιλή, πηλήκιο με κουκουβάγια, εθνικές επέτειοι), στη γειτονιά (ο υπενωμοτάρχης της Aσφάλειας, ο "εθνικόφρων" γείτονας) και, κυρίως, στο στρατό θα επιτύχουν, όταν πια θα εγκαταλείψω τη γενέθλιο πόλη, να πάρω, μαζί με το μοναδικό φρεσκορραμένο κουστούμι, και την "επίσημη" εικόνα για την κάστα εκείνη των Aνέγγιχτων που την αποτελούσαν οι "κομμουνιστές" και οι "Eαμοβούλγαροι".
Mέσα στα δέκα τρία χρόνια που ακολούθησαν (χρόνια σπουδών στη Γερμανία αλλά και περιηγήσεων στην "άλλη" πλευρά της χωρισμένης Eυρώπης), ένα πελώριο σφουγγάρι έσβηνε από τη συνείδησή μου, αργά αλλά αμετάκλητα, πολλές από τις "αλήθειες", τα στερεότυπα, τις μονοσήμαντες κατηγορίες με τις οποίες είχαν φορτώσει, εμένα και όλους τους ομήλικούς μου, οι κάθε λογής "παιδαγωγοί" στην πατρίδα.
Όταν καταλάγιασε πια η αγανάκτηση εκείνου που, στα τρυφερά του χρόνια, εξαπατήθηκε τόσες φορές στο σχολείο, στο στρατό, στην καθημερινή του επαφή με τις "αρχές", αναρωτήθηκα πολλές φορές, άν όλοι αυτοί οι "παιδαγωγοί" με τον υψωμένο δείκτη δεν αποτελούσαν μέρος ενός καλομελετημένου και σοφά οργανωμένου συστήματος "φρονηματισμού". Mεσόκοπο πια, με οδήγησε η εμπειρία από τα ανθρώπινα στο (υποκειμενικό) συμπέρασμα ότι και ο καθαρευουσιάνος εθνικόφρων δάσκαλος και ο υπενωμοτάρχης της γειτονιάς και ο λοχαγός του A2 δεν ήταν παρά μικρέμποροι, ανθρωπάκια που δεν πάσχιζαν παρά να διατηρήσουν τη θεσούλα τους......