Αναχρονισμός

Τα μηνύματα που προκύπτουν από τις πρόσφατες δημοσκοπικές έρευνες είναι πλέον ευκρινή, ακόμη και για τους λιγότερο υποψιασμένους συνέλληνες: τα θεμέλια μιας σταθεράς στο δημόσιο βίο μας, του λεγόμενου δικομματισμού, δεν φαντάζουν πλέον τόσο συμπαγή. Οι φυγόκεντρες τάσεις που, μέσω των δυο πρόσφατων γκάλοπ, ανιχνεύονται στο εσωτερικό των δυο κομμάτων εξουσίας δείχνουν καθαρά ότι μια μερίδα των οπαδών (που είναι αισθητά μεγαλύτερη στο κόμμα της σημερινής αξιωματικής Αντιπολίτευσης) αρχίζει να προσανατολίζεται πολιτικά προς το, μέχρι τώρα, μικρότερο κόμμα της Αριστεράς.
Είναι άγνωστο βέβαια άν η τάση αυτή παραμείνει σταθερή και άν, τελικά, βρεί την έκφρασή της στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Οπωσδήποτε όμως αξίζει να την προσέξει κανείς ιδιαίτερα, μιας και αποτελεί την έκβαση μιας διεργασίας της πρόσφατης ιστορίας μας. Τις ιστορικές αιτίες λοιπόν του πρόσφατου αυτού φαινομένου θα προσπαθήσω να ψηλαφίσω στο σημερινό σημείωμα.
Μελετώντας κανείς την πολύ πρόσφατη ιστορία της χώρας μας, δεν θα μπορούσε ίσως να αντισταθεί στον πειρασμό και να διατυπώσει μια νέα ερμηνεία για την ιστορία των τελευταίων 50-60 ετών στον τόπο μας. Παραλάσσοντας το γνωστό μαρξιστικό αξίωμα στο « Iστορία είναι η πάλη των γενεών», θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι κυρίαρχος παράγοντας στη νεοελληνική μας ιστορική εξέλιξη είναι το χάσμα των γενεών, η αντίθεση ανάμεσα σε «πατέρες» και «γιούς» και, ιδιαίτερα, η διαρκής τάση των πρώτων να εξαπατήσουν τους βλαστούς τους, προσφέροντάς τους ένα σκοτεινό και χωρίς προοπτικές μέλλον. Μια σχέση, η οποία αντικατοπτρίζεται από τα αποτελέσματα της πρόσφατης δημοσκόπησης, μιας και η τάση φυγής από το ΠΑ.ΣΟ.Κ. προς τον ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ εμφανίζεται ιδιαίτερα έντονη ανάμεσα στους συνομήλικους του νεοεκλεγέντος αρχηγού. Είναι η γενιά των άνεργων πτυχιούχων, η «γενιά των 700 ευρώ» που, απογοητευμένη και εξαπατημένη από τη γενιά των δασκάλων και των γονιών της, στρέφει το πρόσωπό της προς το νέο πολιτικό εκείνον που μιλά τη δική της γλώσσα.
Το πρόβλημα της ηλικίας εμφανίζεται ωστόσο και σε μια άλλη έκφανση από τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις: αυτά τα ίδια τα κόμματα εξουσίας έχουν πλέον γεράσει, τα δομικά τους χαρακτηριστικά αποτελούν έναν αναχρονισμό για τις μέρες μας. Ιδιαίτερα εμφανή είναι τα χαρακτηριστικά αυτά στο κόμμα της αξιωματικής Αντιπολίτευσης, το οποίο μοιάζει να έχει ξεπηδήσει από ένα παρελθόν, το οποίο έχει πριν από πολλούς αιώνες ξεπεραστεί από την ιστορική εξέλιξη. Το σημερινό ΠΑ.ΣΟ.Κ., κοντολογίς, μας θυμίζει ένα πολιτειακό σχήμα από το Μεσαίωνα, με τον κληρονομικώ δικαιώματι ηγέτη που ασκεί την εξουσία με τους δικούς του «θρεπτούς ανθρώπους», τους βασάλους. Μια , στην ουσία, φεουδαρχική μορφή εξουσίας, την οποία κανένα λεκτικό ρετουσάρισμα, καμιά προγραμματική διακήρυξη δεν μπορεί πια να συγκαλύψει.
Παρακάμπτοντάς εδώ μια περαιτέρω σημαντική πτυχή της πρόσφατης δημοσκόπησης, εκείνην που αναφέρεται στην εικόνα του ηγέτη της αξιωμ. Αντιπολίτευσης, θα επισημάνω εδώ ένα στοιχείο από τον πολιτικό λόγο του, το οποίο, νομίζω, ότι αντανακλά τον ίδιο τον αναχρονισμό, τον οποίο, θεσμικά, ο ίδιος εκπροσωπεί. Από τότε που οι αρχόμενοι- ο "κυρίαρχος λαός" όπως έχει επικρατήσει να αποκαλείται από την εποχή της Γαλλικής Eπανάστασης- επιλέγουν ανά διαστήματα, με την ψήφο τους στην εκλογική κάλπη, τους άρχοντές τους , από τότε και οι τελευταίοι αυτοί χρησιμοποιούν στο δημόσιο λόγο τους ορισμένα στρατηγήματα, με τελικό σκοπό βέβαια να συσπειρώσουν γύρω τους δυνητικούς ψηφοφόρους.
Ένα από τα παλαιότερα αυτά μέσα, είναι ένα λεκτικό στρατήγημα, το οποίο με τη μορφή του συνθήματος, του slogan, διανθίζει κατά καιρούς το δημόσιο λόγο. Eίναι εκείνο, που πηγάζει από μιαν ανακόλουθη συλλογιστική και το οποίο αντανακλά μιαν ιδιότυπη, στατική θεώρηση του παρελθόντος. O αναχρονισμός , το λεκτικό αυτό στρατήγημα του πολιτικού λόγου, συντηρεί ως ύψιστο ιδεολόγημα τη διαχρονικότητα ενός μύθου.
O αναχρονισμός, που χαρακτηρίζει κυρίως βέβαια τον λόγο που εκπορεύεται από τον εκκλησιαστικό άμβωνα, αγνοεί την προοπτική του χρόνου, την ιδιαιτερότητα της κάθε εποχής, αλλά, κυρίως, την ιστορική αλληλουχία. Πρόκειται για το αποτέλεσμα μιας υπερβατικής συλλογιστικής, για μια, στην κυριολεξία, πολιτική θεολογία, η οποία αναζητεί το νόημα της ανθρώπινης Iστορίας πέρα και πάνω από αυ¬τήν.
Αναχρονιστικά είναι, κατά τη γνώμη μου, τα λεκτικά σχήματα που εκφέρει δημόσια ο αρχηγός της αξιωμ. Αντιπολίτευσης. Σημασιολογικές κατηγορίες που είναι ευθέως ανάλογες με την υφή της θεσμικής θέσης που διατηρεί ακόμα στα δημόσια δρώμενα...