Το τρεμοφέγγισμα του Διαφορετικού

«Συμβαίνει κάποτε, στο διάβα της ζωής μας, να αισθανθούμε πως τρεμοφέγγει, υπαινικτικά και για μια φευγαλέα στιγμή, εμπρός στα μάτια μας η οπτασία του Διαφορετικού». Σε έναν ιδιότυπο στοχαστή του ρωσικού χώρου, τον Alexandr Zinoviev (που συντάχθηκε με τους αντιφρονούντες επί Χρουστσόφ και Μπρέζνιέφ, για να καταλήξει, λίγο πριν από το θάνατό του, πέρσι τον Μάιο, υμνητής του Στάλιν και υπερασπιστής του Μιλόσεβιτς), ανήκει η πατρότητα για την παραπάνω απόφανση. Αποστροφή που ίσως φαντάζει αφηρημένη και δυσνόητη, αν δεν συμβεί βέβαια να βιώσει κανείς ο ίδιος εκείνην «τη φευγαλέα στιγμή». Επειδή λοιπόν η «οπτασία του Διαφορετικού» τρεμόφεξε για λίγο, προχθές Δευτέρα 5 Φεβρουαρίου, εμπρός και στα δικά μου μάτια, θα αναφερθώ σήμερα στην προσωπική μου αυτή στιγμή για να αποδώσω και δίκαιο στον Ρώσο στοχαστή που, τελικά, δεν ήταν διόλου παραδοξολόγος.

Το σκηνικό, όπου ξετυλίχθηκε η προσωπική μου αυτή (αν μου επιτραπεί ο όρος) «αποκάλυψη», ήταν στο φουαγέ του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη, όπου θα γινόταν η παρουσίαση του βιβλίου του Γ. Καραμπελιά «1204. Η διαμόρφωση του Νεώτερου Ελληνισμού». Ενός πονήματος, η κυριότερη αρετή του οποίου είναι συνάμα και εκείνη που θα προκαλούσε και την καταδίκη τού συγγραφέα στα ακαδημαϊκά Τάρταρα, αν επιχειρούσε να το υποβάλει στην κρίση της γενικής συνέλευσης κάποιου ΑΕΙ, διεκδικώντας την εκλογή σε μια ακαδημαϊκή βαθμίδα. Το έργο αυτό, με άλλα λόγια, δεν διαθέτει την «ακαδημαϊκή» (ψευδο)πατίνα, που δεν είναι άλλη από τη στεγνή και ανιαρή αφήγηση, τη δουλική προσήλωση στις παραπομπές και, κυρίως, τη συνειδητή προσπάθεια του συντάκτη να μην αφήσει να αποκαλυφθεί το παραμικρό από τη δική του ιδεολογική ταυτότητα στο κείμενό του. Το έργο του Γ. Καραμπελιά, αντίθετα, χαρακτηρίζεται από μια ζωντανή και ρέουσα αφήγηση, έναν υπομνηματισμό που δεν «σνομπάρει» τα «μη ακαδημαϊκά» δημοσιεύματα, αλλά, κυρίως, από μια ρητή και χωρίς επιφυλάξεις αποκάλυψη της ιδεολογικής ταυτότητας του συγγραφέα μέσα από το κείμενό του. Ο Γ. Καραμπελιάς ανήκει στη μερίδα εκείνην της σύγχρονης νεοελληνικής μας διανόησης που εντοπίζει τις απαρχές της διαμόρφωσης του Νέου Ελληνισμού στους βυζαντινούς χρόνους, με λυκαυγές το 1204, την κατάληψη της Πόλης από τους Φράγκους Σταυροφόρους.

Η αποκάλυψη του Διαφορετικού άρχισε να ξετυλίγεται μπροστά μου, μόλις διάβηκα το κατώφλι του Μουσείου, όπου συνάντησα ένα κατάμεστο φουαγέ. Λόγω της μεγάλης προσέλευσης κοινού, η παρουσίαση δεν έγινε τελικά στο μικρό αμφιθέατρο του μουσείο (χωρητικότητας 75 ατόμων), αλλά στο φουαγέ, όπου στριμώχθηκε, καθιστοί και όρθιοι, ένα ακροατήριο πεντακοσίων περίπου ατόμων. Γεγονός που μου έκανε μιαν ακόμη πιο έντονη εντύπωση, αφού μόλις είχα εγκαταλείψει το γραφείο μου σε ένα πανεπιστήμιο θεόκλειστο, με κατεβασμένα τα ρολά στη διοίκηση, με αίθουσες διδασκαλίας άδειες, με τα κουρέλια από τις αφίσες και τα πλακάτ στους τοίχους και τις ίδιες θλιβερές φιγούρες να σπαταλούν τις ώρες τους, καθισμένοι στις ίδιες σκοτεινές γωνιές, σαν τους καλόγερους στα μεσαιωνικά μοναστήρια. Η αποκάλυψη για μένα ήταν ότι τότε, μονομιάς, βρέθηκα από τη μουγγή και σκοτεινή ατμόσφαιρα του νεκροταφείου στα φώτα της πολύβουης και ζωντανής αγοράς.

Αποκάλυψη για μένα ήταν επίσης το ζωντανό ενδιαφέρον με το οποίο παρακολουθούσε το κοινό τούς ομιλητές στο πάνελ. Τελικά, αποκαλύφθηκε και στα δικά μου μάτια η οπτασία του Διαφορετικού: ο Γ. Καραμπελιάς άγγιξε με το βιβλίο του τον παλμό του ζωντανού κοινωνικού μας περίγυρου. Εγχείρημα ακατόρθωτο, αν θα το ξεκινούσε κανείς από τα ακαδημαϊκά μετερίζια, όπως αποδεικνύεται από τη ρεαλιστική πραγματικότητα.

Ο ακαδημαϊκός μικρόκοσμος, το έχουμε ξαναγράψει, αποτελεί στις μέρες μας μια περιφραγμένη από την τρέχουσα πραγματικότητα γωνιά, όπου πραγματώνεται, κάθε μέρα όλο και περισσότερο, μια πανάρχαιη ιστορική εμπειρία: ότι οι θεσμοί, όπως και ο ανθρώπινος βίος, υπόκεινται στη φθορά του χρόνου και ότι μετά την αλκή της νιότης επέρχεται, αναπόδραστα, η παρακμή των γηρατειών.

Το Πανεπιστήμιο σήμερα βρίσκεται στη γωνιά του απόμαχου της ζωής, περιμένοντας το Μοιραίο. Στιγμή, την έλευση της οποίας θα επισπεύσουν οι αιρετοί μας άρχοντες με την πολιτεία τους, αλλά και οι εντός των τειχών ακαδημαϊκοί θεματοφύλακες, που εξακολουθούν μακάριοι να εφησυχάζουν μέσα στο γυάλινο πύργο τους.


http://malingoudis.blogspot.com/


ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 08/02/2007