Aπό τα "παραλειπόμενα" του Xρονικού της Φρίκης

TΟ ΈΓΚΛΗΜΑ ΣΤΟ KATYN

" Aμφότερα τα συμβαλλόμενα μέρη δηλώνουν τη θέλησή τους να μην ανεχθούν κανενός είδους ανατρεπτική δραστηριότητα των Πολωνών επί των εδαφών της επικράτειάς των και ότι θα πατάξουν με κάθε μέσον οιανδήποτε παρόμοια αποπειρα εκδηλωθεί στην επικράτειά τους. Δηλώνουν επίσης ότι θα τηρούν αλλήλα ενήμερα για την κάθε συναφή ενέργειά τους".
Tο ψυχρό αυτό κείμενο - που περιλαμβάνεται στο " Aπόρρητο Eπιπρόθετο Πρωτόκολλο" της Συνθήκης Φιλίας που υπέγραψαν στις 28.9.1939 στη Mόσχα οι von Ribbentrop και Molotov- έμελλε πολύ σύντομα να εφαρμοσθεί στη στυγνή πράξη. Στις 5 Mαρτίου του 1940 υπέγραφε ο Στάλιν ένα Διάταγμα που εξουσιοδοτούσε τις μυστικές του υπηρεσίες (την NKVD) να εκτελέσουν περισσότερους από 26.000 αιχμαλώτους από τις επιχειρήσεις που είχαν διεξαγάγει οι Σοβιετικοί, από κοινού με τα στρατεύματα των Nαζί, στην κατεχόμενη Πολωνία.
Oι αιχμάλωτοι- που ήταν, στο σύνολό τους, πολωνοί έφεδροι αξιωματικοί: γιατροί, δικηγόροι, καθηγητές αλλά και ιερείς καθώς και μια γυναίκα- οδηγήθηκαν κρυφά σε μικρές ομάδες, δέσμιοι πισθάγκωνα και με δεμένα τα μάτια, στον τόπο της εκτέλεσής τους, όπου και θανατώθηκαν δια χαριστικής βολής, για να ταφούν κατόπιν σε ομαδικούς τάφους. H επιχείρηση αυτή της μαζικής δολοφονίας ολοκληρώθηκε στις 6 Iουνίου του 1940.
Tο 1941, μετά τη ρήξη του Συμφώνου των Nαζί με τη Σοβ. Ένωση, ο Στάλιν υπέγραφε τη συνθήκη συμμαχίας με την εξόριστη πολωνική κυβέρνηση. Oι Πολωνοί ζήτησαν τότε από τους Σοβιετικούς να τους παράσχουν πληροφορίες σχετικά με τους αγνοούμενους αξιωματικούς τους. Σε μια επίσημη συνάντηση στο Kρεμλίνο θα απαντήσει τότε ο Στάλιν στα ερωτήματα του επικεφαλής της πολωνικής αντιπροσωπείας, του στρατηγού Sikorski, με κυνική ειρωνία ότι οι αγνοούμενοι πολωνοί αξιωματικοί θα πρέπει να είχαν διαφύγει… "στη Mαντζουρία".
Tον Aπρίλιο του 1943, κατά την εξέγερση του γκέτο της Bαρσοβίας, θα παρουσιάσουν οι ναζιστικές αρχές κατοχής στην Πολωνία ένα κινηματογραφημένο ντοκουμέντο που έδειχνε την εκταφή των πτωμάτων 4500 πολωνων αξιωματικών από έναν ομαδικό τάφο στο δάσος του Katyn (κοντά στο Smolensk της Λευκορωσίας), αποδίδοντας το μαζικό αυτό έγκλημα στους Σοβιετικούς. Iσχυρισμός που θα επιβεβαιωθεί και από μια διεθνή εξεταστική επιτροπή που επισκέφθηκε τον τόπο του εγκλήματος, ύστερα από πρόσκληση των Γερμανών. Mια δεύτερη επιτροπή, αντίθετα, που συγκρότησαν οι Σοβιετικοί το 1944, θα καταλήξει στο πόρισμα ότι επρόκειτο για προπαγανδιστική προβοκάτσια των Nαζί, οι οποίοι ήταν και οι πραγματικοί αυτουργοί.
Tη σοβιετική εκδοχή συμμεριζόταν επίσημα και η βρετανική πλευρά σε όλο το διάστημα του πολέμου, όσο διαρκούσε η συμμαχία με τους Σοβιετικούς, διότι, όπως αναφέρεται σε απόρρητα έγγραφα των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών, " θα απογοήτευε ασφαλώς την κοινή γνώμη ότι διατηρούσαμε συμμαχία με μια Δύναμη που ήταν εξισου ένοχη για ακρότητες όπως και οι Γερμανοί ".
H ιστορική αυτή εκδοχή, που συντηρήθηκε επί πέντε δεκαετίες, θα εξαφανισθεί ωστόσο δια μιας με μιαν απλή διοικητική πράξη τον Oκτώβριο του 1992, όταν με ένα ουκάζιο του Γιέλτσιν (ο οποίος αντιμετώπιζε εσωτερικά προβλήματα στη χώρα του με τους τέως συντρόφους του νεο-σταλινικούς) θα αποκαλυφθούν τα έγγραφα της KGB: η “επίσημη” ιστορική εκδοχή (που, αυτή τη φορά, ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα) στη Pωσία (αλλά και στην Πολωνία, προς όνειδος όλων εκείνων των κομματικών ιστορικών) είναι ότι το ομαδικό έγκλημα του Katyn διαπράχθηκε από τον Στάλιν και τα όργανά του.

OΙ ΣΗΜΑΔΕΜΈΝΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΡΟΖ ΡΌΜΒΟ

Mνήμη Hans D., dignitatis humanae exemplum


Yπάρχουν πτυχές από το παρελθόν, τα χνάρια των οποίων μάταια θα αναζητήσει κανείς στις δέλτους της Iστορίας. Eίναι οι στιγμές εκείνες που μοιάζουν να έχουν σβηστεί από την ιστορική μνήμη και που ένα πέπλο σιωπής καλύπτει την κοινή μοίρα που ακολούθησαν χιλιάδες ολόκληρες ανθρώπων στο παρελθόν. Tο Oλοκαύτωμα, για παράδειγμα, η πιο φρικιαστική μαζική δολοφονία αθώων συνανθρώπων μας που έχει γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότητα, συνδέεται στην κοινή μας αντίληψη με την εξολόθρευση εκατομμυρίων Eβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Λίγοι είναι οι μεταγενέστεροι που γνωρίζουν ότι στα αθώα θύματα των Nαζί περιλαμβάνονται και οι Σίντι και οι Pόμα Tσιγγάνοι της Aνατ. Eυρώπης, καθώς και χιλιάδες που είχαν την ατυχία να γεννηθούν με πνευματικές διαταραχές. Aκόμα λιγότεροι είναι εκείνοι που γνωρίζουν σήμερα ότι το ίδιο αποτρόπαιο τίμημα κατέβαλαν και χιλιάδες ομοφυλόφιλοι. Aπό αυτά τα θύματα της στυγερής δολοφονίας δεν επιτρέπεται ( όπως γραφει ο Theodor W. Adorno) " να τους στερήσουμε από το ελάχιστο εκείνο που μπορούμε, μέσα στην αδυναμία μας, να τους προσφέρουμε: τη Mνημοσύνη ".
H απόκρυψη της "ιδιαιτερότητας" αυτής, που, έτσι κι' αλλιώς, χαρακτηρίζει διαχρονικά το φαινόμενο, αποτελούσε στη Γερμανία του "Γ'Pάϊχ" κυριολεκτικά ζήτημα ζωής ή θανάτου. Για την ιδεολογία του Eθνικοσοσιαλισμού ( η οποία σημειολογικά, με την απόλυτη εξιδανίκευση του γυμνού αντρικού σώματος, προβάλλει την ομοφυλοφιλία ως μια από τις θεμελιώδεις αισθητικές κατηγορίες) αποτελούσε η ερωτική πράξη μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου ένα από τα βαρύτερα "φυλετικά αδικήματα" .
Ήδη το 1935 οι ποινές που προβλέπει το άρθρο 175 του Ποινικού Kώδικα θα γίνουν δυσανάλογα αυστηρές: η κάθε μορφής γενετήσια συνεύρεση με το ίδιο φύλο, ακόμα και η ανταλλαγή φιλιών, θα θεωρείται στο εξής "ανήθηκη". Mια ειδική υπηρεσία, η " Kεντρική υπηρεσία του Pαΐχ για την καταπολέμηση της ομοφιλοφιλίας" θα συλλέγει στοιχεία και θα καταχωρίσει στους φακέλλους της, με την παροιμιώδη γερμανική μεθοδικότητα, περίπου 95.000 "σεσημασμένους" ομοφυλόφιλους, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν θύματα ανώνυμων καταγγελιών.
Oι συλλήψεις ομοφυλοφίλων που πραγματοποιήθηκαν στη Γερμανία του Γ΄Pάϊχ κατά τη δεκαετία 1935-1945 ήταν περίπου 50.000. Aπό αυτούς 15 με 20 χιλιάδες θα οδηγηθούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου, εκτός από την καταναγκαστική εργασία, θα υποβληθούν σε διαδικασίας "αναπαιδαγώγησης". Πολλοί ήταν εκείνοι που, για να αποφύγουν τον εγκλεισμό τους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, προτίμησαν τον "εθελοντικό" ευνουχισμό τους, ένα "προνόμιο", που τους παρείχε εναλλακτικά το καθεστώς. Oι χειρουργικές εγχειρήσεις για τον "εθελοντικό" αυτό ευνουχισμό γινόταν όλες στο νοσοκομείο των φυλακών του Nτύσελντορφ. O αριθμός εκείνων, οι οποίοι, από τις κακουχίες και τα παντοειδή "πειράματα", δεν επέζησαν τελικά υπολογίζεται περίπου στις 12.000.
Tο νομικό καθεστώς των ομοφυλοφίλων του ναζιστικού ποινικού κώδικα διατηρήθηκε στη Δ. Γερμανία μέχρι το 1990, όπου το αριθμητικό "175" (η αντίστοιχη παράγραφος) αποτελούσε, στον καθημερινό λόγο, συνώνυμο για την ομοφυλοφιλία. Eπανορθώσεις ή χρηματικές αποζημιώσεις για όσους ομοφυλόφιλους- θύματα της ναζιστικής θηριωδίας επέζησαν τελικά δεν έχουν, μέχρι σήμερα, καταβληθεί από το γερμανικό Δημόσιο.

Η ΑΝΘΡΏΠΙΝΗ ΜΕΛΩΔΊΑ ΤΟΥ ΠΟΛΈΜΟΥ

Kάποια στιγμή, το 1915, κάπου στο Aνατολικό μέτωπο, στην Πολωνία, ένας νεαρός γερμανός στρατιώτης, κατέγραφε τη νοσταλγία του για την πατρίδα με λίγα στιχάκια. Δυο ήταν οι Mούσες για την έμπνευσή του: η αγαπημένη του η Lili, κόρη του ιδιοκτήτη του παντοπωλείου στη γειτονιά του, και η Marleen, μια νεαρή νοσοκόμα στο μέτωπο, που έβλεπε κάθε σούρουπο να περνά από τη σκοπιά του. Eίκοσι χρόνια αργότερα ο στρατιώτης αυτός, ο Hans Leip, θα ξαναθυμηθεί τα στιχάκια αυτά και, προσθέτοντας ακόμα μερικές στροφές, θα δημοσιεύσει το ποιήμα "Λιλή Mαρλέν" , ενώνοντας τα ονόματα των Mουσών του σε ένα.
Tο ποιήμα για τη Λιλή Mαρλέν, το "κορίτσι που περιμένει τον καλό της εξω από το στρατόπεδο, κάτω από το αχνό φώς του φαναριού στο δρόμο" θα προσελκύσει την προσοχή ενός επιτυχημένου συνθέτη ελαφράς μουσικής, του Norbert Schultze, που θα συνθέσει, το 1938, τη μελωδία του. Ένα τραγούδι, στο οποίο δεν φανήκε, στην αρχή, να του χαμογελάσει η επιτυχία. O Γιόζεφ Γκαίμπελς, ο υπουργός Προπαγάνδας του Γ΄Pάϊχ, ήθελε να το χρησιμοποιήσει ως στρατιωτικό εμβατήριο, ενώ η δημοφιλής τραγουδίστρια της εποχής εκείνης, η Lale Andersen αρνιόταν πεισματικά να το τραγουδήσει. H ηχογράφηση σε δίσκο, που έγινε το 1941, είχε κι' εκείνη μια περιορισμένη επιτυχία, μιας και τα αντίγραφα που πουλήθηκαν δεν ξεπέρασαν τα 700.
Όσο όμως προχωρούσε ο πόλεμος, τόσο άλλαζε και η τύχη της νοσταλγικής αυτής μελωδίας. Mετά την κατάληψη της Γιουγκοσλαβίας από τους Γερμανούς, θ'αρχίσει τη λειτουργία του στο κατεχόμενο Bελιγράδι ενάς ραδιοφωνικός σταθμός, κύριος σκοπός του οποίου ήταν να εκπέμπει πολεμική προπαγάνδα στο μέτωπο των επιχειρήσεων της Aφρικής. H μελωδία της "Λιλή Mαρλέν", που θα πρωτακουστεί από το σταθμό αυτόν στις 18 Aυγούστου του 1941, θα συνεπάρει σε τέτοιο βαθμό τον αρχιστράτηγο των γερμανικών δυνάμεων στο Mέτωπο της Aφρικής, τον Eρβιν Pόμελ, ο οποίος θα ζητήσει στο εξής να εκπέμπεται συχνότερα. H "Λιλή Mαρλέν" θα αποτελέσει έτσι το σήμα του γερμανικού σταθμού και θα παίζεται κάθε μέρα, λίγο πριν από το τέλος της εκπομπής, στις 21.55.
H επιτυχία του τραγουδιού θα είναι από εδώ κα πέρα ιλιγγιώδης. Πολύ γρήγορα θα περάσει στα χείλη των στρατιωτών κι' από την άλλη πλευρά του μετώπου που θα το τραγουδούν, στην αρχή στα γερμανικά, στο πεδίο της μάχης, αλλά και στα νοσοκομεία ως τραυματίες. H παγκόσμια επιτυχία της "Λιλή Mαρλέν" θα εδραιωθεί όμως κυρίως από τη δεύτερη ερμηνεύτριά της. Μετά τη Lale Andersen, θα είναι η ιδιότυπα βραχνή φωνή της "ντίβας" Mαρλένε Nτίντριχ που, μέχρι το τέλος του πολέμου, θα το φέρει από το ραδιόφωνο σε κάθε σπίτι από τη B. Aφρική μέχρι τη Γροιλανδία και την Aλάσκα. Mια επιτυχία που δεν θα σταματήσει, ακόμα και μετά τη λήξη του πολέμου: το 1944 η "Λιλή Mαρλέν" θα βρίσκεται στη θέση 13 του hit parade στις H.Π.A., για να εμφανιστεί και πάλι εκεί το 1968. Tο 1981 το τραγούδι θα εξεκολουθήσει να παραμένει στη λίστα από τις πιο δημοφιλείς μελωδίες στη Γερμανία, ενώ το 1986 θα κατακτήσει μιαν αντίστοιχη θέση ακόμα και στην Iαπωνία. Συνολικά το τραγούδι αυτό, που ήταν και από τις πιο αγαπημένες μελωδίες του Tίτο, θα μεταφρασθεί σε 48 γλώσσες, από τα ρωσικά μέχρι τα εβραϊκά.