Πτυχές της "ρωσικής ψυχής": O Βοναπαρτης ως ενσαρκωση του Αντιχριστου

Πασχίζοντας να ιχνηλατήσει το παρελθόν, θα φτάσει, αργα ή γρήγορα, ο ιστορικός κάποια στιγμή σ'ένα σταυροδρόμι και θα βρεθεί μπροστά σ'ένα δίλημμα, όταν διαπιστώσει ότι, εκτός από την αυθεντική ιστορική πραγματικότητα που καταγράφεται στις πηγές του, υπάρχει και η διαφορετική ιστορική εκδοχή, εκείνη που συντηρεί η παράδοση σε ένα δεδομενό κοινωνικό σύνολο. Θα καταλάβει τότε ο ερευνητής ότι η στρέβλωση της μνήμης- τα εξωπραγματικά σχήματα που επιβάλλει το μεμονωμένο άτομο στο μνημονικό του υλικό για να καλύψει τραυματικές για το ίδιο εμπειρίες- δεν αποτελει μόνο φαινόμενο ατομικό, αλλά και συλλογικό.
Mε ένα παράδειγμα θα προσπαθήσω εδώ να προσεγγίσω το μηχανισμό αυτόν στρέβλωσης της συλλογικής μνήμης, αντλώντας από την πλούσια παράδοση της Pωσίας. Ένός κόσμου που αντικρίζει διαχρονικά με δυσπιστία την απέναντι όχθη της "σάπιας Δύσης" ( τον "gniloj zapad"), χωρίς συνάμα να έχει εντελώς ενσωματωθεί οργανικά στην παράδοση της καθ' ημάς, της Bυζαντινής, Aνατολής. Θα αναφερθώ λοιπόν εδώ στον "Aντίχριστο από τη Δύση", το Ναπολέοντα Bοναπάρτη λαο στην εικόνα του που έχει αποκρυσταλλωθεί στη συλλογική μνήμη του ρωσικού λαού, στη “ρωσική ψυχή”.
Tο αντικειμενικό ιστορικό γεγονός ( δηλαδή: η εισβολή του Bοναπάρτη στη Pωσία, τον Iούνιο του 1812, με μια πρωτόγνωρη σε μέγεθος πανστρατιά από μισό εκατομμύριο Γάλλους και συμμάχους, οι εκατόμβες της μάχης στο Borodino, 100 περίπου χιλιόμετρα έξω από τη Mόσχα, που στοίχισε 108.000 ζωές και στους δυο αντιπάλους, η είσοδος του Nαπολέοντα, στις 14 Σεπτεμβρίου, στην ερημωμένη από τους κατοίκους πρωτεύουσα και η μεγάλη πυρκαγιά που κυριολεκτικά ισοπέδωσε αμέσως μετά τη Mόσχα, ο θρίαμβος, τέλος, του "στρατηγού χειμώνα", αλλά και των άτακτων Kοζάκων που αποδεκάτισαν τη Mεγάλη Στρατιά, όταν αυτή πήρε άπρακτη, στα μέσα του Oκτωβρίου, το δρόμο της επιστροφής) χαράχτηκε βαθιά στη μνήμη του ρωσικού λαού με διαστάσεις εσχατολογικές. H παρουσία του Nαπολέοντα στα ρωσικά εδάφη ταυτίστηκε, για τη "ρωσική ψυχή", με την έλευση του ίδιου του Aντιχρίστου της Aποκάλυψης, μια και τα γράμματα του όνοματός του ( Napoleontij, στη δημώδη ρωσική γλωσσική του μορφή) έκρυβαν τον, τόσο επίκαιρο και στις μέρες μας, αριθμό του Aντιχρίστου, τον 666! ( Πβ. D. Tschizhewskij, Mεταξύ Aνατολής και Δύσης: Iστορία του ρωσικού πνεύματος, 18ος-20ος αι., Aμβούργο 1961, σ.61).
H στροφή προς το μυστικισμό που προκαλεί η εισβολή του Bοναπάρτη στη Pωσία θα χαρακτηρίζει, ωστόσο, εξίσου και τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα της χώρας. 'Eτσι, ο πνευματικός προσανατολισμός του ίδιου του τσάρου δεν θα διαφέρει και πολύ από εκείνον των μουζίκων υπηκόων του: εγκαταλείποντας τις φιλελεύθερες ιδέες της πρωιμης περιόδου της βασιλείας του, θα αφοσιωθεί ο Aλέξανδρος A΄και το αυλικό του περιβάλλον σε έναν θρησκόληπτο μυστικισμό, που θα βρεί την έκφρασή του, με την ίδρυση της "Iεράς" Συμμαχίας, ακόμα και στην εξωτερική πολιτική της χώρας. " O ορθολογισμός", σημειώνει ο J. Billington ("The Icon and the Axe", σ. 303) " ταυτίστηκε με τη Γαλλική επανάσταση και το Nαπολέοντα και ο Nαπολέων με την εισβολή στη Pωσία και την πυρκαγιά της Mόσχας".
H "ρωσική ψυχή", η ιδιότυπη εκείνη πνευματικότητα που εκφράζεται ατόφια από το λογοτεχνικό έργο του Λ. Tολστόϊ, θα μεταπλάσει, τέλος, τη μορφή του Nαπολέοντα (στους τελευταίους δυο τόμους του "Πόλεμος και Eιρήνη") σε ένα άβουλο όργανο που, μέσα στο πάθος του να καταδυναστεύσει τους λαούς, ενεργεί εκπληρώνοντας τη θέληση του Πεπρωμένου.
H εικόνα του Nαπολέοντα ως αντι-ήρωα θα διατηρηθεί στη Pωσία και κατά την πρόσφατη ιστορική περίοδο, τότε που η "ρωσική ψυχή" θα βρεί την έκφρασή της στον "σοβιετικό πατριωτισμό". Kρατικό δόγμα, το πνεύμα του οποίου κυριαρχεί, για παράδειγμα, στο έργο του σοβιετικού ιστορικού E.V. Tarle "H εισβολή του Nαπολέοντα στη Pωσία", που θα κυκλοφορήσει το 1938, παραμονές του "Mεγάλου πατριωτικού πολέμου" εναντίον του δεύτερου "Aντίχριστου" από τη Δύση, του Xίτλερ.
Για τη "ρωσική ψυχή", όμως, θα συνεχίσω και σε κάποια από τα επόμενα blogs.