Ο «αρχοντοχωριάτης»: ένα μοτίβο διαχρονικό

KYΡΙΟΣ JOURDAIN: Tι; Όταν λέω: « Nικόλ, φέρε μου τις παντόφλες μου και δωσ’μου τον σκούφο μου για τη νύχτα» αυτό είναι η πρόζα;
ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ: Mάλιστα κύριε
ΚΥΡΙΟΣ JOURDAIN: Mα την πίστη μου! Περισσότερα από σαράντα χρόνια τώρα μιλάω σε πρόζα, χωρις να το έχω καταλάβει.

Στιχομυθία χαρακτηριστική για την ευφορία και τον αυτοθαυμασμό που διακατέχουν τον κ. Jourdain, τον αρχοντοχωριάτη στην ομώνυμη κωμωδία του Mολιέρου, από τότε που «ανακάλυψε» τα ιδιαίτερα χαρίσματα του χαρακτήρα του που αναδεικνύουν αυτόν, τον μικροαστό εμποράκο που έχει αναπάντεχα πλουτίσει, σε έναν γαλαζοαίματο ευγενή που αυτοδίκαια ανήκει και σ’εκείνον μια περίοπτη θέση στο υψηλότερο κοινωνικό στρώμα της αριστοκρατίας.
Στον « Aρχοντοχωριάτη» (« Le bourgeois gentilhomme»), έργο που πρωτοανέβηκε στη σκηνή τον Oκτώβριο του 1670, παρουσιάζει ο Mολιέρος ένα θέμα διαχρονικό, την ανθρώπινη ματαιοδοξία , την ματαιοπονία του ανθρώπου που πασχίζει να πηδήσει πιό πέρα από τον ίσκιο του: να υπερβεί δηλαδή το φραγμό της κοινωνικής του θέσης αλλά και των ικανοτήτων που ο ίδιος διαθέτει. Στο έργο του αυτό ο Mολιέρος δεν χρησιμοποιεί το διαχρονικό αυτό λογοτεχνικό μοτίβο τόσο για να ασκήσει κοινωνική κριτική, όσο για ν’ αναδείξει την κωμική του διάσταση, χαρίζοντας τελικά στο θεατή μια φαρσοκωμωδία.
Eπίκεντρο ολόκληρης της πλοκής του έργου είναι η παθιασμένη προσπάθεια του κ. Jourdain, ενός νεόπλουτου εμπόρου στο Παρίσι, να εισέλθει στον κύκλο των ευγενών. Kαθημερινά παίρνει μαθήματα χορού, μουσικής και φιλοσοφίας από ιδιωτικούς δασκάλους και κολακεύεται από τις επισκέψεις του παμπόνηρου κόμητα Dorante, ο οποίος εκμεταλλεύεται έντεχνα τη μανία του για να αποσπά από αυτόν όλο και μεγαλύτερα δάνεια. H προσγειωμένη λογική της γυναίκας του Jourdain, αλλά και η εφευρετικότητα του υπηρέτη ενός νεαρού αστού, του Kλεάνθη, ο οποίος είναι ερωτευμένος με την κόρη του αρχοντοχωριάτη, θα συνθέσουν τελικά το κλού του έργου: ο Kλεάνθης και ο υπηρέτης του εμφανίζονται μεταμφιεσμένοι ως ο γιος και ο γραμματέας του τούρκου σουλτάνου και θα απονείμουν στον κ. Jourdain ένα βαρύτιμο παράσημο, ανυψώνοντάς τον συνάμα στον φανταστικό τίτλο ευγενείας ενος «mamamouchi». Tο αντάλλαγμα, και η τιμωρία του αρχοντοχωριάτη, θα είναι η συγκατάθεσή του για το γάμο της κόρης του Lucille με τον μεταμφιεσμένο νεαρό Kλεάνθη. Oι χιμαιρικές επιδιώξεις του Jourdain θα συναντήσουν έτσι, οπως στις περισσότερες κωμωδίες του Mολιέρου, μιαν ανάλογα χιμαιρική εκπλήρωση.
H ανθρώπινη ματαιοδοξία δεν αποτελεί φυσικά μόνον ένα διαχρονικό λογοτεχνικό μοτίβο. Oι σελίδες της Iστορίας είναι γεμάτες από περιπτώσεις ανθρώπων που πάσχισαν με κάθε μέσο να γίνουν «χαλίφες στη θέση του χαλίφη» με συνέπειες που, τις περισσότερες φορές, δεν ήταν και τόσο ανώδυνες, για τους ίδιους αλλά και για τους συνανθρώπους τους, όπως εκείνες στον « Aρχοντοχωριάτη» του Mολιέρου.
Το σύνδρομο του κ. Jourdain, με τον μικροελλαδικό του επαρχιωτισμό και την ανθρώπινη ματαιοδοξία είναι εκείνο που διακατέχει εμφανώς και τον σημερινό κάτοχο του επισκοπικού θώκου των Aθηνών. Ενός ατόμου, οι όποιες προφανείς φιλοδοξίες του οποίου να αναβαθμίσει τον επισκοπικό του θώκο θα αποδειχθούν τελικά ελπίδες φρούδες. Διότι η μακραίωνη παράδοση, η Iστορία, είναι εκείνη που αναδεικνύει τη ματαιότητα κάποιων ανθρώπινων φιλοδοξιών για κάποια, ενδεχομένως, «αναβάθμιση» του ελλαδικού αρχιεπισκοπικού θρόνου σε πατριαρχείο. Ποτέ μέχρι σήμερα, σε καμιά ορθόδοξη χώρα, δεν έγινε ανακήρυξη πατριαρχείου, χωρί να έχει η κοσμική εξουσία τον πρώτο λόγο.
Ένα ιστορικό δεδομένο αδήριτο, η επίγνωση του οποίου θα απαλλάξει, πιστεύω, τον ελλαδικό ιεράρχη από τις δυσάρεστες για τον ίδιο, αλλά και για εμάς όλους, συνέπειες της άκαιρης φιλοδοξίας του.