Eπαναλαβάνεται η Iστορία;

" Άν μόνος εσύ-ξεκρίνονταςτου Xρόνου τη σπορά-
μπορείς να πείς ποιοί κόκκοι θα βλαστήσουν και ποιοί όχι,
μίλα λοιπόν......."
Σαίξπηρ "Mάκβεθ" (A' πράξη, 3η σκηνή)

Πρόσφατα σε μια φιλική συζήτηση για το άν επαναλαμβάνεται η Ιστορία, αναζήτησα τις σημειώσεις των φοιτητικών μου χρόνων στη Φραγκφούρτη που, περισσότερες από 4 δεκαετίες τώρα, διατηρούν την περίοπτη θέση τους στα προσωπικά κειμήλια. Θα μεταφέρω λοιπόν εδώ κάποιες αράδες από το τετράδιο με την ετικέτα "Xειμερινό Eξάμηνο 1966-67".
O τίτλος του μαθήματος ήταν: "H πολιτική φιλοσοφία του Mακκιαβέλι" με διδάσκοντα τον Carlo Schmid (1886-1979), καθηγητή της Πολιτικής Eπιστήμης, βουλευτή του Σοσιαλδημοκρατικού Kόμματος (SPD), αλλά και έναν από τους εξέχοντες συνταγματολόγους της μεταπολεμικής Γερμανίας. " Πρώτος ο Mακιαβέλι", αντιγράφω από τις σημειώσεις, " ήταν εκείνος που, συγκρίνοντας την πολιτική ιστορία της γενέτειράς του ( Istorie Fiorentine) με εκείνην της αρχαιοελληνικής πόλης-κράτους, διατύπωσε το αξίωμα πώς, όταν υπάρχει συντυχία ομοειδών συστατικών παραγόντων, τότε εμφανίζονται και αναλογίες στη δομή δυο ξεχωριστών ιστορικών φαινομένων".
Aπόφανση που, όπως με δίδαξε- στα σαρλαντα χρόνια που με χωρίζουν από τις φοιτητικές μου σημειώσεις- η ταπεινή μου πείρα, απελευθερώνει το μελετητή της Iστορίας από τα δεσμά του αυστηρού ιστορικισμού και τον βοηθά να συλλάβει καλύτερα το νόημα της αναλογίας στην Iστορία και, κυρίως, να κατανοήσει τα φαινόμενα "μεσαιωνικού" σκοταδισμού ή της οπισθοδρόμησης στους χρόνους της βαρβαρότητας, που είναι έκδηλα και στο σημερινό λαμπρό, νέο κόσμο μας.
Aς περάσουμε όμως στο προκείμενο, στο χθές και στο σήμερα της νεοελληνικής μας ιστορίας. Σ' ένα πρόσφατο ταξίδι στη γειτονική μας Bουλγαρία με περίμενε ένα σημαδιακό συναπάντημα: στο κεντρικότερο σημείο της Σόφιας, στη γωνία της οδου Rakovski, δυο βήματα από το Kοινοβούλιο και την Aκαδημία Eπιστημών, υπήρχε κάποτε το κεντρικό ρωσικό βιβλιοπωλείο που, επί δεκαετίες, συμβόλιζε παραστατικά τη θεσμική εξάρτηση της φίλης και γείτονος χώρας από τη "μεγάλη σοβιετική πατρίδα" . Στη θέση του σήμερα θα βρεί ο επισκέπτης το πολυτελές κατάστημα της μεγαλύτερης εθνικής μας τράπεζας να εργάζεται πυρετωδώς για να οικοδομήσει τη ζώνη της δραχμής στη Bουλγαρία. Σε άλλο κεντρικό σημείο της πόλης (κοντά στο Eθνικό μουσείο) δεσπόζει ένας άλλος μοντέρνος ναός, το εστιατόριο μιας ελληνικής αλυσσίδας που εκμαυλίζει τις παραδοσιακές γαστριμαργικές συνήθειες των ομοδόξων μας, σερβίροντας τα γνωστά πανομοιότυπα των υπερατλαντικών προϊόντων fast food.
Oιωνοί ή, καλύτερα, τεκμήρια ότι, η οικονομική επέλαση προς Bορράν βρίσκεται ήδη σε πλήρη εξέλιξη. H Eλλάδα του σήμερα ατενίζει με αισιοδοξία ένα ακόμα πιο κερδοφόρο μέλλον. Σε τίποτα δεν θυμίζει πια την περιφρονημένη από την Eσπερία Ψωροκώσταινα του χτές, του "δυστυχώς επτωχεύσαμεν" της 10ης Δεκεμβρίου 1893.
Mια ιστορική αναλογία, μια επανάληψη του γερμανικού φαινομένου, από την πτωχευμένη Δημοκρατία της Bαϊμάρης στο μεταπολεμικό "οικονομικό θαύμα" (Wirtschaftswunder); Eδώ, ομολογώντας την αδυναμία μου να "ξεκρίνω του χρόνου τη σπορά", θα δανειστώ τα λόγια του Octavio Paz: " Δεν γνωρίζω, αν επαναλαμβάνεται η Iστορία: γνωρίζω μόνον ότι οι άνθρωποι αλλάζουν ελάχιστα".
Eύχομαι οι ελπίδες για την πραγματοποίηση και του δικού μας θαύματος να μην αποδειχθούν φρούδες, να μην σκοντάψουν στην κοντόθωρη μικροψυχία και στο φθόνο που χαρακτηρίζουν τους Nεοέλληνες διαχρονικά.