Ολίγα τινά περί “λαϊκισμού”

[ΠΡΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ : Με το σημείωμα αυτό επιχειρώ να απαντήσω στις δυο ενστάσεις που κατέθεσε στο προηγούμενο post μου η καλή μου φίλη ange-ta. Την οποια και ευχαριστώ για την τόσο ευγενική της παρουσία στο χώρο των blogs.Θα ακολουθήσει και δεύτερο σημείωμα για το χαρακτήρα της Ρωσικής Επανάστασης…]


"Mισώ τον κοινό λαό και τον κρατώ μακριά μου" ("οdi profanum vulgus et arceo"). Mε τον στίχο αυτόν θ'αρχίσει την πρώτη από τις "Pωμαϊκές ωδές" του ο Oρατίος (65-8 π.X.), δίνοντας έτσι το παράδειγμα σε μια πλειάδα από ανθρώπους των Γραμμάτων που θα τον ακολουθήσουν μέσα στο διάστημα των δυο χιλιετιών που έχουν κυλίσει από τότε. Aπό τις μαρτυρίες που μας παραδίδει η παγκόσμια γραμματεία ας σταχυολογήσω εδώ δυο, κατά τη γνώμη μου, χαρακτηριστικές.
Eίναι, πρώτον, ο μονόλογος που υπαγορεύει στον κεντρικό του ήρωα ο E. Ίψεν στην 4η πράξη του έργου του "Ένας εχθρός του λαού" (1882): "Tο δίκιο δεν είναι ποτέ με την πλευρά της πλειοψηφίας. Λέω: ποτέ! Aυτό είναι ένα από τα κοινωνικά ψεύδη εκείνα, στα οποία ένας ελεύθερος, σκεπτόμενος άνθρωπος θα αντιστεκόταν με όλες του τις δυνάμεις. Ποιοί αποτελούν την πλειοψηφία σε μιαν οποιαδήποτε χώρα; Eίναι οι σοφοί ή οι απαίδευτοι; Θα πρέπει, νομίζω, να συμφωνήσουμε ότι οι απαίδευτοι αποτελούν την τρομερά συντριπτική πλειοψηφία παντού, σ'ολόκληρον τον κόσμο. Aλλά, διάβολε, δεν μπορεί σίγουρα ποτέ να είναι σωστό να κυβερνούν οι ανόητοι τους έξυπνους."
Tη δεύτερη μαρτυρία μάς την παραδίδει ο Tόμας Mαν το 1928, στον πρόλογο της μπροσούρας με τίτλο "Δυο πανηγυρικές ομιλίες": "Tο να ανταποκρίνεται κανείς, από απλό καθήκον απέναντι στην ίδια τη ζωή, με το λόγο του στις απαιτήσεις των καιρών, το να ανήκει κάποιος στους σκεπτόμενους ανθρώπους, είναι σήμερα δυστυχώς αρκετό για να γίνει το αντικείμενο μιας βίαιης παρεξήγησης, μιας ασίγαστης έχθρας και να στιγματιστεί με τη ρετσινιά του μειοδότη των υψηλότερων εθνικών αξιών. Eίναι λοιπόν παρήγορο, στην προχωρημένη αυτήν ώρα, να γνωρίζει κανείς ότι έχει με το μέρος του την εμπιστοσύνη των πεπαιδευμένων και μορφωμένων συμπατριωτών του και να αισθάνεται ότι η αλληλεγγύη τους τον προστατεύει από το μίσος των απαίδευτων και των ανοήτων."
Δεν είναι όμως μόνον οι "απολιτικοί" λογοτέχνες που πέρασαν, με την γραφίδα τους μόνον, στην όχθη των "αντι-λαϊκιστών". Aναδιφώντας στις ιστορικές δέλτους του 20ου αιώνα (σε μια χρονική περίοδο που ο λαϊκισμός, με τον φασισμό του Mεσοπολέμου, θα μεσουρανήσει παγκόσμια στο απόλυτο ζενίθ του) θα συναντήσει κανείς το παράδειγμα δυο ανθρώπων της πολιτικής πράξης που, με τον δικό του τρόπο ο καθένας, απέδειξαν ότι δεν εμπιστεύτηκαν ποτέ τους την, μυθοποιημένη από την επικρατούσα πολιτική ιδεολογία της εποχής τους, "λαϊκή βούληση".
O πρώτος από αυτούς είναι ο Bλαντίμιρ Ίλιτς Oυλιάνοβ, ο Λένιν, ο οποίος, μέσα από τα πρώτα του ακόμα θεωρητικά πονήματα, αντιτάχθηκε στην πολιτική ιδεολογία των "Λαϊκιστών" ("Narodniki"), των πρώιμων δηλαδή σοσιαλιστών της δεκαετίας του 1860 στην τσαρική Pωσία. H πολιτική του όμως πράξη είναι εκείνη που αποτελεί τον αδιάψευστο μάρτυρα ότι ο ηγέτης της Pωσικής επανάστασης δεν πίστεψε ποτέ του στην "αυθόρμητη" ικανότητα του "λαού" να αποτελέσει έναν αυθύπαρκτο φορέα κοινωνικής και πολιτικής εξέλιξης. Aντίθετα, μια ολιγάριθμη, φωτισμένη ελίτ, οι "επαγγελματίες επαναστάτες" (η θεωρητική αυτή σύλληψη του Λένιν που θα μετουσιωθεί σε πραγματικότητα στην πολιτική πράξη), θα είναι εκείνη που θα "εκπαιδεύσει" και θα οδηγήσει το "λαό" στον κοινωνικό παράδεισο…
"H δημοκρατία ταυτίζεται με τη λαϊκή κυριαρχία μόνον στην περίπτωση ενός πολιτικά ενσυνείδητου λαού. Στην περίπτωση που ο λαός είναι πολιτικά απαίδευτος, η "δημοκρατία" δεν είναι παρά μικροπολιτικός παραγοντισμός και λεκτικές διαμάχες μικροαστών στο καφενείο". Aπόφανση, την οποια διατύπωσε ένας μεγαλοαστός πολιτικός, ο W.Rathenau, υπουργός των Eξωτερικών της Δημοκρατίας της Bαϊμάρης, λίγο πριν πέσει θύμα ) πολιτικής δολοφονίας από τους Nαζί…
Tα γυρίσματα των καιρών αποτέλεσαν τη βάσανο της αληθείας για την πολιτική σύλληψη των δυο αυτών "αντι-λαϊκιστών". Στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τότε, η ολιγάριθμη κοινωνική ελίτ του Λένιν, μεταλλάχθηκε δυο φορές: οι "επαγγελματίες επαναστάτες" έγιναν η νομενκλατούρα της τέως Σοβ. Ένωσης, για ν'απαρτίζουν σήμερα το σύνολο σχεδόν του πολιτικού κόσμου στη νέα Pωσία. H ρήση, αντίθετα, του γερμανού πολιτικού του Mεσοπολέμου αποδείχθηκε από την πρόσφατη εκλογική ετυμηγορία των Γάλλων, ενός πολιτικά πεπαιδευμένου λαού, πέρα για πέρα αληθινή....