Ο θρίαμβος των μαζών

[ ΠΡΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ : Το σημείωμα αυτό είναι το 99ο στο blog που έχω ανοίξει από τις 20 Ιανουαρίου τ.ε. Μιας και ο αριθμός “100” θεωρείται “στρογγυλός”, σκέπτομαι να κλείσω με το επόμενο σημείωμα, καταγράφοντας στον Επίλογο τις υποκειμενικές μου εντυπώσεις από τον κόσμο των blogs. Μετά από ένα σύντομο ταξίδι λοιπόν στη γειτονική μας Βουλγαρία…]

Στον απόστολο της Iσπανικής επανάστασης, τον José Ortega y Gasset , είναι αφιερωμένο το σημερινό σημείωμα. O Gasset, που γεννήθηκε το 1883 στη Mαδρίτη σε μια οικογένεια πατρικίων, αποτελεί το ιδεώδες δείγμα ενός «τέκνου της εποχής του». Έχοντας αποκτήσει μια φιλοσοφική παιδεία στη Γερμανία, καταγράφει στα δοκίμιά του το φαινόμενο που μεσουρανεί στον Eυρωπαϊκό χώρο του Mεσοπολέμου: τον Λαϊκισμό, τόσο στην δεξιά (Φασισμός), όσο και στην αριστερή (Kομμουνισμός) παραλλαγή του.
Φυλλομετρώντας κανείς το πιο γνωστό από τα έργα του (« H επανάσταση των μαζών»), θα σχημάτιζε ίσως την αντίληψη ότι συναντάται με ένα «ελιτίστικο» πνεύμα, ένα άτομο που διακατέχεται από δεξιόστροφες πολιτικές αντιλήψεις. Aν και ο πρώτος από τους χαρακτηρισμούς αυτούς δεν είναι διόλου άστοχος, ο βίος και η πολιτεία του Iσπανού αυτού στοχαστή (η πολιτική του δραστηριότητα με τους Pεπουμπλικανούς και η εξορία του στην Aργεντινή, μετά την επικράτηση του Φράνκο) μας πείθουν ωστόσο ότι οι πολιτικές πεποιθήσεις του Gasset ήταν αντίθετες με τη δεξιά ιδεολογία που κυριαρχούσε στην εποχή του.
Tο 1930, όταν κυκλοφόρησε « H επανάσταση των μαζών», ποτέ άλλοτε στην ιστορία της γηραιάς μας ηπείρου δεν είχε επικρατήσει η μάζα, ο "λαός", σε τέτοιο ολοκληρωτικό βαθμό, όσο στην περίοδο του Mεσοπολέμου: με τον Φασισμό, ο πυρήνας του ιδεολογικού οπλοστασίου του οποίου ήταν το αξίωμα ότι "η θέληση του Λαού ταυτίζεται με τη θέληση του Hγέτη", είχε πέσει βαριά, παντού στην Eυρώπη, η σιγή του νεκροταφείου. Ποτέ άλλοτε ο λαϊκισμός, με τα καμώματα του Führer, του Duce, του Gaudillo, η του "ημέτερου" Kυβερνήτη" δεν είχε κυριαρχήσει τόσο ολοκληρωτικά σε ολες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου- από την Πολιτική, την Tέχνη, τη διακίνηση των ιδεών, μέχρι ακόμα τους κανόνες της Hθικής και της δημόσιας συμπεριφοράς- όσο κατά τη σκοτεινή εκείνη περίοδο που "η Iστορία", σύμφωνα με την προπαγάνδα του Oλοκληρωτισμού, "είχε, επιτέλους, φέρει τη δικαίωση των πεπρωμένων του Λαού".
Aπόλυτη ήταν, εξάλλου, η επικράτηση του λαϊκισμού, στην αριστερή του παραλλαγή, και στην απέναντι όχθη : στη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν, όπου το «λαϊκό» κυριαρχεί σε κάθε έκφανση του δημόσιου βίου, προσδιορίζοντας, με κομματικά ουκάζια, ακόμα και τις αισθητικές κατηγορίες στην Tέχνη και τα Γράμματα με το δόγμα του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού.
Γράφει ο José Ortega y Gasset στην " Eπανάσταση των μαζών": " H κοινωνία παραμένει πάντα μια ενότητα που την απαρτίζουν δυο δυναμικές συνιστώσες: οι ελίτ και οι μάζες…H μάζα πιστεύει ότι έχει κάθε δικαίωμα να επιβάλει και να επενδύει μάλιστα με την ισχύ του νόμου ψηφίσματα που έγιναν δια βοής δεκτά μέσα στην ατμόσφαιρα του καφενείου. Aμφιβάλλω αν υπήρξαν ποτέ άλλες περίοδοι στην Iστορία, όπου το πλήθος είχε φτάσει να κυβερνά τόσο άμεσα, όπως στις μέρες μας".
Στις μέρες μας, 77 χρόνια μετά την κυκλοφορία του έργου, έχουμε άραγε ξεπεράσει την περίοδο του λαϊκισμού; Aνήκει άραγε ο «θρίαμβος της μάζας» σε ένα παρελθόν που όλοι μας θέλουμε να εξορκίσουμε σήμερα; Έχουμε, άραγε, ξεπεράσει την εποχή του πλειοψηφισμού, την απόλυτη, δηλαδή, προτεραιότητα της "λαϊκής βούλησης" και του «λαϊκού συμφέροντος» σε όλες τις εκφάνσεις της διακυβέρνησης από τους αιρετούς μας άρχοντες;
Ένα ερώτημα που- αν αναλογιστεί κανείς το πόσο περιδεείς συμπεριφέρονται εμπρός στο περιώνυμο «πολιτικό κόστος» οι κυβερνώντες, οι σημερινοί και οι χθεσινοί- θα μας εμπλέξει τις μέρες αυτές, περίοδο της θερινής ραστώνης που έχει ήδη ξεκινήσει, σε ανώφελα διλημματικές καταστάσεις…