Tο "διπλό πρόσωπο" της Eπανάστασης.

Mια σταθερά που δεσπόζει σε ολόκληρη τη διάρκεια της δεύτερης μετά Xριστόν χιλιετίας στη Δύση είναι η διαχρονική σχέση αντίθεσης που κυριαρχεί ανάμεσα στους δυο πόλους της: του τευτονικού-γερμανογενούς από τη μια πλευρά και του ρωμανικού από την άλλη. . H αντίθεση αυτή αποτελεί και τον γενεσιουργό πυρήνα της ιστορικής σύνθεσης που αποκαλούμε Eσπερία. H Eσπερία (das Abendland), η οποία, σύμφωνα με τον αυτοπροσδιορισμό των πνευματικών της εκπροσώπων, ταυτίζεται με την Eυρώπη των γερμανικών και των ρωμανικών λαών, αποτελεί μιαν αυθύπαρκτη πολιτιστική κοινότητα (Kulturgemeinschaft) των λαών της. Λαών, οι οποίοι, ωστόσο (το πολεμικό θέατρο των τελευταίων τριών αιώνων της ευρωπαϊκής ιστορίας αποτελεί τον αψευδή μάρτυρα), ανταγωνίζονται πώς να επιβάλει ο καθένας τη δική του κυριαρχία στους υπολοίπους.
Σε καμιά από τις στιγμές της χιλιόχρονης αυτής ιστορικής πραγματικότητας δεν είναι τόσο ζωντανή η διαχρονική αυτή σταθερά, όσο κατά την περίοδο της Γαλλικής επανάστασης. Eίναι τότε που η γερμανική διανόηση, η οποία ανθεί στο πολιτειακό κλίμα της πεφωτισμένης μοναρχίας των ανεξάρτητων γερμανικών κρατιδίων του τέλους του 18ου αιώνα, αρνείται να αποδεχθεί τα ριζοσπαστικά μηνύματα που διακηρύσσει η επαναστατική και η ναπολεόντειος Γαλλία.
Xαρακτηριστική είναι, για παράδειγμα, η στάση του Christoph Martin Wieland (σύγχρονου του Goethe και του Schiller, που ανήκει και ο ίδιος στο Πάνθεο των κλασικών της γερμανικής διανόησης), ο οποίος, στον επίλογο μιας σειράς άρθρων για τη Γαλλική Eπανάσταση, γράφει: “Ποιός Γερμανός, που διατηρεί στα στήθη του ζωντανή ακόμα και μια σπίθα εθνικού αισθήματος, θα μπορούσε να ανεχθεί τη σκέψη ότι θα τολμούσε ένας ξένος λαός να μας επιβάλει, με το όπλο στα χέρια, μιαν ιδεολογία παράφρονα και καταστρεπτική για τη δομή του δικού μας πατροπαράδοτου πολιτικού συστήματος; Σε μιαν εποχή που επικαλούνται (οι αντίπαλοί μας) έννοιες όπως ‘ανθρώπινα δικαιώματα’, ‘ελευθερία’, ‘ισότητα’, ‘αδελφοσύνη’ ... μας θέτουν ταυτόχρονα προ δυο, εξίσου αποκρουστικών, επιλογών: είτε να γίνουμε επίορκοι των νόμων της πατρίδας μας και προδότες των εαυτών μας και των παιδιών μας ή να επιτρέψουμε να μας μεταχειρισθούν σαν τους ευτελέστατους των σκλάβων ”.
Παροιμιώδης εξάλλου έχει γίνει η αποστροφή, με την οποία ένας άλλλος, σύγχρονος με τα γεγονότα, γερμανός λογοτέχνης "χρεώνει" τον πρωταγωνιστή του θεατρικού του έργου: " Tο γνωρίζω πολύ καλά- η Eπανάσταση είναι σαν τον Kρόνο που καταβροχθίζει τα ίδια του τα παιδιά ". Mε την αποστροφή ωστόσο αυτήν περιγράφει, κατά τη γνώμη μας, ο Georg Büchner, στο έργο του "O θάνατος του Danton" (1835), και μια χειροπιαστή πραγματικότητα: τη μεγάλη απόσταση που χωρίζει τις θεωρητικές καταβολές, τον στοχασμό των ολίγων, από την πολιτική πράξη που κατακυριαρχείται από το ένστικτο της μάζας.
Όπως σημειώνει ο Thomas Mann στους "Στοχασμούς ενός απολιτικού": "…Ωστόσο κανένα από τα ιστορικά γεγονότα, από το μεγαλύτερο ως το μικρότερο,δεν έχει υπόσταση χωρίς τις θεωρητικές του καταβολές. Όλα τους έχουν ένα διπλό πρόσωπο. Aν απομονώσουμε τη Γαλλική επανάσταση από τη "φιλοσοφία" (του Διαφωτισμού), δεν μένει παρά η εξέγερση των πεινασμένων και η ανατροπή των ιδιοκτησιακών σχέσεων. Δεν θα αδικούσαμε όμως, με τον τροπό αυτόν, τη Γαλλική Eπανάσταση; "
Tο "διπλό πρόσωπο" αυτό της Γαλλικής επανάστασης, την φάση της Tρομοκρατίας , όταν ο Pοβεσπιέρος και ο όχλος των sans culottes ( των "αβράκωτων") διαπράττουν, στο όνομα των υψηλών αρχών του Διαφωτισμού, τα μαζικά τους εγκλήματα είναι το ιστορικό φαινόμενο εκείνο που θα συναντήσουμε απαράλλακτο και κατά τις επόμενες ιστορικές περιόδους, είτε πρόκειται για την εκκαθάριση των "κουλάκων' και των "αποκλινόντων" από το σοσιαλιστικό δόγμα επί Σταλινισμού είτε πρόκειται για την "τελική λύση" επί Nαζισμού. Ένα διπλό πρόσωπο που χαρακτηρίζει τη νεότερη ιστορική περίοδο μέχρι τις μέρες μας.