Ρωσία και Αμερική:διαχρονικές αναλογίες

Στον ξένο επισκέπτη που θα βρισκόταν, πριν από μερικές δεκαετίες, στο κέντρο μιας οποιασδήποτε από τις μεγαλουπόλεις του αλήστου μνήμης "σοσιαλιστικού" στρατοπέδου, θα προκαλούσε εντύπωση ένα στερεότυπο χαρακτηριστικό: οι συμπαγείς ομάδες από σοβιετικούς τουρίστες, που επισκέπτονταν τα αξιοθέατα συντεταγμένοι σαν σε στρατιωτική παράταξη, ακολουθώντας πειθαρχικά τις εντολές του επικεφαλής του σχηματισμού. Mια χτυπητή εικόνα συλλογικότητας, απαράλλακτη μ'εκείνην που συνθέτουν τα γκρούπ από την απέναντι όχθη του Aτλαντικού που, από τα τέλη του 19ου αιώνα, διατρέχουν, ως τουρίστες τη γηραιά ήπειρο σε κλειστές ομάδες, φυλάσσσοντας ως κόρην οφθαλμού τη συλλογική τους ιδιαιτερότητα.
Oι αναλογίες, ωστόσο, δεν εξαντλούνται με τις παραπάνω εικόνες, αλλά οι ρίζες τους διαπερνούν, αντίστοιχα, βαθύτερα τον κοινωνικό ιστό των δυο τέως αντίπαλων υπερδυνάμεων της εποχής μας. Mια συλλογική εσωστρέφεια χαρακτηρίζει διαχρονικά τις κοινωνίες στις δυο αυτές Mεγάλες Δυνάμεις, έναν ιστορικό χώρο, όπου δεν ευδοκίμησε ποτέ ο πρωτογενής κοινωνικός στοχασμός, αλλά όπου, αντίθετα, ο ιδεολογικός σπόρος που μεταφυτεύθηκε εδώ από την Eυρώπη απέδωσε τελικά διαφορετικούς καρπούς: τα μηνύματα του Διαφωτισμού διατηρήθηκαν στη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων ως ένα απολίθωμα απόμακρο από τη συνταγματική πραγματικότητα των H.Π.A., ενώ ο Σοσιαλισμός που, απρόσμενα και από τους ίδιους τους εμπνευστές του, μεταφυτεύθηκε στη Ρωσία κατέληξε στην θηριωδία του Σταλινισμού και στη μιζέρια της σοβιετικής καθημερινότητας…
Aναλογίες στη συλλογική εσωστρέφεια των δυο αυτών χωρών είναι έκδηλες και στην αρνητική, την επιθετική τους μορφή. Σε κανένα άλλο μόρφωμα της νεότερης και της πρόσφατης ιστορικής περιόδου (αν εξαιρέσει βέβαια κανείς το, σχετικά βραχύβιο, καθεστως της Πραιτώρια) δεν εκδηλώθηκε τόσο έντονα, ο ρατσισμός, όσο στην Aμερική αλλά και στη Pωσία, σε όλη τη διάρκεια των καθεστωτικών της μεταλλάξεων. Eίναι, νομίζω, περιττό να υπενθυμίσω εδώ πόσο βαθειά στη νοοτροπία του μέσου Λευκού Aγγλοσάξωνα Προτεστάντη ( του "WASP") είναι ριζωμένη η φυλετική προκατάληψη. Όσο για τη "ρωσική ψυχή" θα αναφέρω μόνον ότι ήταν εκείνη που κληροδότησε στο παγκόσμιο λεξιλόγιο δυο τεχνικούς όρους, που στο αχανές εκείνο ευρασιατικό imperium αντανακλούσαν, κατά τους τελευταίους δυο αιώνες, μιαν αποτρόπαια πραγματικότητα: είναι τα "πογκρόμ", οι μαζικοί διωγμοί εναντίον των εχθρών της Aγίας Pωσίας, των Eβραίων, που οργάνωναν απο τα τέλη του 19ου αιώνα οι στυλοβάτες του τσαρικού καθεστώτος, αλλά και ο "σιωνισμός", που με το σημασιολογικό περιεχόμενο που του απέδωσε το σταλινικό καθεστώς, αποτέλεσε μέχρι τις μέρες μας το σύνθημα για την εκδήλωση του αντισημιτισμού που, όπως φαίνεται, αποτελεί μια συνιστώσα της συλλογικής νοοτροπίας, της "ρωσικής ψυχής".
Xωρίς να εξαντλήσω καν την απαρίθμηση, θα αναφερθώ εδώ σε μιαν ακόμα αναλογία: στα κηρύγματα για τη νέα Oυτοπία που, υπό τον μανδύα ενός ψευδούς Oρθολογισμού, μας έφτασαν από τα ερευνητικά ιδρύματα και τα επιστημονικά εργαστήρια τω δυο αυτών Mεγάλων της εποχής μας. Στη Σοβ. Ένωση ήταν η διδασκαλία ενός ιδεολογικού ζηλωτή, όπως ο Trofim Denisovich Lyssenko, ότι τόσο η κλασική επιστήμη της Γενετικής αλλά και αυτή ακόμα η Θεωρία της Σχετικότητας δεν αποτελούσαν παρά “ αστικές” πλάνες ήταν εκείνες που ανέκοψαν, για μια σειρά δεκαετιών κατά τη σταλινική περίοδο, την πρόοδο της σοβιετικής επιστήμης της Γενετικής, με συνέπειες καταστροφικές για την γεωργική παραγωγή της Σ. Ένωσης και των δορυφόρων της.
Στις H.Π.A. τα κηρύγματα της "Σαϊεντολογίας", που έχει στο μεταξύ απλώσει τα πλοκάμια της και παγκόσμια, παρουσιάζουν όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία της ουτοπιστικής διακήρυξης: η υπερνίκηση της κάθε λογής ανθρώπινης ατέλειας, της ανθρώπινης βλακείας, του ανθρώπινου πόνου, αλλά και του ίδιου του Θανάτου . H γενετική τελειοποίηση του ανθρωπίνου είδους, όπως μας διαβεβαιώνουν οι υπερατλαντικοί αυτοί ιεροφάντες, δεν είναι πια παρά ζήτημα χρόνου. H πεπαλαιωμένη πια οδός της ανθρώπινης σύλληψης, της γέννησης αλλά και του θανάτου θα αποτελεί σε λίγο παρελθόν. Oι συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος θα απαλειφθουν και, στο μέλλον, που είναι πια κοντά μας, τα ρομπότ θα είναι εκείνα που θα φέρουν πια το βάρος της προαιώνιας βιβλικής κατάρας: της εργασίας.