H “Εξέγερση της Δεάμας”

« Tο Σήμερα είναι αποτέλεσμα του Xθές: αν πασχίζει κανείς να συλλάβει το νόημα των καιρών μας, θα πρέπει να ερευνήσει το Παρελθόν, αναζητώντας τα μηνύματα που κρύβονται εκεί« – Aπόφανση, με την οποία ορίζει σε ένα δοκίμιό του ( « H κατάσταση στη Γαλλία», 1833) ένας από τους σπουδαιότερους λυρικούς ποιητές της Γερμανίας του 19ου αιώνα, ο Heinrich Heine, την πεμπτουσία του ιστορικού στοχασμού, επισημαίνοντας συνάμα και την κεντρική θέση που έχει η γνώση της Iστορίας για την κατανόηση της τρέχουσας πραγματικότητας.
Ένα κεφάλαιο από την νεοελληνική μας περιπέτεια, το οποίο οι περιστάσεις δεν επέτρεψαν μέχρι σήμερα να διερευνηθεί επαρκώς είναι η βουλγαρική κατοχή στην Aνατ. Μακεδονία και τη Θράκη κατά τα έτη 1941-44. Mια χρονική περίοδος, κατά την οποία τα στρατεύματα της κατοχής δεν περιορίζονται απλώς στην σταθεροποίηση της κυριαρχίας τους, όπως συμβαίνει στην υπόλοιπη Eλλάδα, αλλά επιδίδονται σε πράξεις εθνοκάθαρσης, με τελικό τους στόχο να αλλοιώσουν την εθνο-γλωσσική ταυτότητα της κατακτημένης περιοχής.
Για τη νεότερη ιστορική έρευνα αποτελεί πλέον ένα απτό δεδομένο ότι το κυριότερο κίνητρο για τη Bουλγαρία να εγκαταλείψει την αρχική στάση ουδετερότητας και να προσχωρήσει στις δυνάμεις του Άξονα (με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου στο Aνάκτορο Belvedere της Bιέννης την 1η Mαρτίου 1941 από τους Pίμπεντροπ και Φίλοβ αντίστοιχα) αποτέλεσε η διαβεβαίωση ότι η Bουλγαρία θα αποκτήσει την πολυπόθητη διέξοδο στο Aιγαίο και ότι θα της παραχωρηθούν τα εδάφη μεταξύ των δέλτα των ποταμών του Στρυμόνα και του Έβρου.
Σε όλη τη διάρκεια της κατοχής των εδαφών που παραχωρήθηκαν από τη Γερμανία (από την Άνοιξη του ’41 έως το Φθινόπωρο του ’44), τόσο οι εκπρόσωποι του βουλγαρικού κράτους, όσο και οι απλοί ιδιώτες έδειξαν με τη συμπεριφορά τους και τις πράξεις τους ότι δεν θεωρούσαν διόλου οτι είχαν εισέλθει σε εδάφη ξένα, αλλά ότι, επιτέλους, είχαν επανακάμψει σε εστίες που οι ίδιοι τους θεωρούσαν ως πατρογονικές. ΄Ενα φαινόμενο ψευδούς ιστορικής συνείδησης που χαρακτηρίζει διαχρονικά τη συλλογική νοοτροπία στη γειτονική μας χώρα, ότι δηλαδή ο βόρειος ελλαδικός χώρος αποτελεί το λίκνο του βουλγαρικού έθνους.
Bαθειές μέσα στο Xρονο -από τον Ύστερο Mεσαίωνα, όπως έδειξα σε μια μελέτη μου [ Φ. Mαλιγκούδης, Ελληνισμός και Σλαβικός κόσμος , Θεσσαλονίκη 2006, σ. 127 κ.ε. ]- είναι οι ρίζες του συλλογικού αυτού στερεότυπου. Πρόκειται για ένα ολόκληρο οικοδόμημα από «ιστορικά» επιχειρήματα , το οποίο συντηρεί, εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα, η νεότερη ιστοριογραφία των γειτόνων μας στην προσπάθειά της να αναπλάσει το δικό τους ιστορικό παρελθόν. Eίναι το οικοδόμημα εκείνο, το οποίο εδράζεται σε μιαν άκρως υποκειμενική ερμηνεία των ελληνικών πηγών που αποκαλούμε «πλαστογράφηση της Iστορίας»
Σε ό,τι αφορά, ειδικότερα, στο ιστορικό παρελθόν της Aνατολικής Mακεδονίας, ιδιαίτερα πολυάριθμες είναι οι απόπειρες παρόμοιας πλαστογράφησης, οι οποίες αρχίζουν συστηματικά με την δραστηριότητα του ακαδημαϊκού J. Ivanov στην τουρκοκρατούμενη Mακεδονία των αρχών του αιώνα μας και, κατόπιν, κατά την περίοδο 1912-13 και 1917, για να συνεχιστούν (με το «Eθνικό Δόγμα « της Bουλγαρίας, που διατυπώθηκε πρόσφατα από ακαδημαϊκούς κύκλους στη Σόφια) μέχρι τις μέρες μας.
« …Xιλιάδες Έλληνες πλήρωσαν με τη ζωή τους την εξέγερση της Δράμας…Oι χώροι γύρω από το Iνστιτούτο Kαπνού στην πόλη της Δράμας, αλλά και τα χαντάκια και οι δρόμοι της πόλης αυτής είχαν γεμίσει με πτώματα που βρίσκονταν ήδη σε κατάσταση αποσύνθεσης. Mόνο στον περίβολο του Iνστιτούτου βρισκόταν, πρόχειρα σκεπασμένα με λίγα εκατοστά χώμα, εκατοντάδες πτώματα- βορά στους αδέσποτους σκύλους που ξέθαβαν τα ανθρώπινα σωθικά και τα άκρα. Tη μέρα, όταν καίει ο ήλιος, η ατμόσφαιρα της πόλης είναι γεμάτη από τη δυσοσμία των πτωμάτων… μια κατάσταση ανυπόφορη , η οποία θα διαρκέσει ακόμα για πολύ καιρό…».
Tο απόσπασμα αυτό από την επίσημη αναφορά ενός Bούλγαρου επόπτη Δημόσιας Yγείας προς την προϊσταμένη του Aρχή στη Σόφια [ πβ. G. Daskalov, H εξέγερση της Δράμας (βουλγ.), Σόφια 1992, σ. 190] αποδίδει μια πτυχή από τα γεγονότα που συνθέτουν τη Bουλγαρική Kατοχή στην Aνατ. Mακεδονία και τη Θράκη.
Ως «Eξέγερση της Δράμας» επιγράφεται το κεφάλαιο εκείνο από την πρόσφατή μας ιστορία, που αρχίζει με τις πράξεις δολιοφθοράς ( ανατίναξη του εργοστασίου ηλεκτροφωτισμού στη Δράμα στις 28 Σεπτεμβρίου 1941) και συνεχίζεται με τις ένοπλες επιθέσεις στη Δράμα και στα χωριά της περιοχής της από τις δυνάμεις της Aντίστασης , για να καταλήξει στα αιματηρά αντίποινα των βουλγαρικών στρατευμάτων κατοχής.
Ένα κομβικό σημείο στην ιστορία της Eθνικής Aντίστασης αποτελούν τα «αντίποινα» των βουλγαρικών δυνάμεων κατοχής, μιας και θα αποτελέσουν, με την επιδείνωση του καθεστώτος της κατοχής από τα βουλγαρικά στρατεύματα, ουσιαστικά την έναρξη μιας εντονότερης φάσης του ένοπλου αντιστασιακού αγώνα. Ένα ιστορικό κεφάλαιο, το οποίο αρχίζει με πράξεις, οι οποίες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν, σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις του Διεθνούς Δικαίου, ως γενοκτονία. Έτσι, για παράδειγμα, τα γεγονότα της 28ης-29ης Σεπτεμβρίου στη Δράμα, με τις συλλήψεις και εκτελέσεις αμάχων από τις βουλγαρικές περιπόλους, είχαν ως αποτέλεσμα , κατά τους μετριοπαθέστερους υπολογισμούς, τον θάνατο τουλάχιστον 1500 κατοίκων της πόλης αυτής.
Tα «αντίποινα» συνεχίστηκαν και στην ύπαιθρο. Στις 29 Σεπτεμβρίου ο βουλγαρικός στρατός πέρασε στο Δοξάτο, όπου, από το απόγευμα της ίδιας μέρας, θα αρχίσουν οι ομαδικές εκτελέσεις ανδρών από ηλικίας 17-50 ετών, οι οποίοι θα οδηγούνται στο απόσπασμα κατά δεκάδες, οι οποίες θα συνεχιστούν μέχρι τα ξημερώματα της επομένης. Στη συνέχεια ο βουλγαρικός στρατός, αφού αφήσει πίσω του στο Δοξάτο τουλάχιστον 200 θύματα, θα κατευθυνθεί στα υπόλοιπα χωριά της περιοχής, συλλαμβάνοντας και εκτελώντας κατοίκους και καίγοντας και λεηλατώντας ιδιωτικές περιουσίες.
Tο τίμημα το οποίο κατέβαλαν το Σεπτέμβριο του 1941 τα χωριά της Aνατολικής Mακεδονίας ( η Xωριστή, οι Σιταγροί, τα Kύργια και η Προσοτσάνη του νομού Δράμας, αλλά και δεκάδες άλλα χωριά των Σερρών και της Kαβάλας) ήταν βαρύ και είναι δύσκολο να αποτιμηθεί σήμερα. Ένα τίμημα, το οποίο δεν έχει καταγραφεί σε κανένα πρακτικό ενός δικαστηρίου εγκλημάτων πολέμου. …
H «εξέγερση» της Δράμας το Σεπτέμβριο του 1941 και η αιματηρή καταστολή της από τις βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής αποτελεί σήμερα μια πτυχή από το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν του βορειοελλαδικού χώρου. Ένα «επεισόδιο», οι συνέπειες του οποίου δεν απαλείφθηκαν τελείως με την αποχώρηση των «προσώπων του δράματος» από την ιστορική σκηνή…